Αγιά Σοφιά: Αποξηλώνουν τον εμβληματικό τρούλο της – Τι συμβαίνει με τον ναό

Ο εμβληματικός τρούλος της Αγιάς Σοφιάς, που «έμοιαζε να κρέμεται από τον ουρανό» με τα θαυμάσια ψηφιδωτά και τη μοναδική αρχιτεκτονική, που έμελλε σύμφωνα με την ιδέα του Ανθέμιου, «να υψωθεί τόσο ψηλά, όσο και η δόξα του θεού», αποξηλώνεται στα πλαίσια έργων αποκατάστασης.

Πρόκειται για μια άκρως κρίσιμη φάση στο σχέδιο των διευρυμένων εργασιών συντήρησης του ιερού μνημείου που έχουν ξεκινήσει από πέρυσι, σύμφωνα με το οποίο ο τρούλος πρέπει να αποξηλωθεί και να αποσυναρμολογηθεί.

Παρότι οι Τούρκοι επιστήμονες και ειδικοί υπόσχονται ότι θα σεβαστούν το μνημείο και την αρχιτεκτονική του διατηρώντας άθικτα τα ψηφιδωτά στο εσωτερικό και εστιάζοντας αποκλειστικά στην εξωτερική πλευρά του τρούλου, η ειδική διεθνής επιτροπή – δεδομένου ότι ο ναός συνιστά πλέον μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco – έχει αναλάβει προ πολλού ρόλο επιτηρητή στα σχετικά έργα αποκατάστασης. Η Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας έχει ήδη δηλώσει ανοιχτή σε συνεργασίες με τις επιμέρους επιτροπές που έχουν συσταθεί και δηλώνει ότι θα σεβαστεί απόλυτα την «ιστορική αυθεντικότητα του τρούλου».

Όπως τόνισε χαρακτηριστικά το μέλος της Επιτροπής του Τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, Αχμέτ Γκιουλετς, στις εργασίες ανακατασκευής που αναμένεται να ξεκινήσουν τον Μάρτιο θα χρησιμοποιηθούν «υλικά και τεχνικές που συνάδουν με την κατασκευή της οθωμανικής εποχής για να διασφαλίσουμε ότι ο τρούλος είναι σταθερός και πιστός στον αρχικό του χαρακτήρα». Ωστόσο, οι εργασίες συντήρησης που πραγματοποιούνται εδώ και χρόνια και ξεκίνησαν από τον τρούλο για να συνεχιστούν με τους ημικυκλικούς θόλους και τους χώρους χαμηλότερα, δεν φάνηκαν να είναι αρκετές και έτσι πλέον προκρίνεται ως απαραίτητη η αποσυναρμολόγησή του.

Τα έργα θεωρούνται πλέον αναγκαία για λόγους ασφαλείας και την πρόοδο τους ελέγχει και το δικό μας Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο είχε εκδώσει σχετική ανακοίνωση όταν έγινε η αλλαγή χρήσης σε τέμενος τονίζοντας τον διεθνή χαρακτήρα του μοναδικού αυτού μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Η υπουργός Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη είχε αποστείλει τότε επιστολή προς όλες τις αντιπροσωπίες των κρατών μελών της UNESCO προκειμένου να τις ενημερώσει για την επιχειρούμενη από την τουρκική κυβέρνηση αλλαγή status της Αγίας Σοφίας. Είναι, άλλωστε, αποδεδειγμένο ότι η μετατροπή του ναού σε τζαμί είναι που προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερες φθορές και κατέστησε τη σημερινή αποξήλωση αναγκαία για λόγους ασφαλείας.

Πώς ξεκίνησαν όλα από ένα δημοσίευμα

Η ανάγκη των έργων συντήρησης προκρίθηκε απαραίτητη όταν τον περασμένο Νοέμβρη η τουρκική εφημερίδα Birgün δημοσίευσε ένα βίντεο στο οποίο φαίνονταν να αποκόπτονται θραύσματα από τον τρούλο της Αγίας Σοφίας και να πέφτουν στο εσωτερικό του ναού.

Ήδη είχε περάσει μια δεκαετία από τότε που οι εμπειρογνώμονες της Unesco είχαν συστήσει μαζί με το Υπουργείο Πολιτισμού και τουρισμού της Τουρκίας μια επιστημονική επιτροπή με σκοπό να συμβάλουν και να επιβλέψουν τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης στο μνημείο. Στο πλαίσιο αυτων των εργασιών είχαν γίνει εργασίες συντήρησης των ψηφιδωτών του τρούλου και της βόρειας αψίδας, όπου διατηρήθηκαν τα τμήματα του ψηφιδωτού από την αποκατάσταση του Fossati. Η συνολική κατάσταση, όμως, του τρούλου παρουσίασε τέτοιες εκτεταμένες ζημιές που προκρίθηκε απαραίτητη η αποσυναρμολόγησή του. Η αποσυναρμολόγηση και οι επακόλουθες επισκευές αναμένεται να ξεκινήσουν τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο, μετά την έγκριση των σχεδίων του έργου από την Επιστημονική Επιτροπή. Όπως αποφάνθηκαν οι ειδικοί της επιτροπής ο τρούλος κινδύνευε σε περίπτωση μεγάλου σεισμού με κατάρρευση.

Ψηφιακό ομοίωμα της Αγίας Σοφίας

Προκειμένου να μπορέσει να ξαναχτιστεί με ακρίβεια, ακόμα και αν καταρρεύσει από σεισμό, η Επιτροπή συνέστησε ένα ακριβές ψηφιακό αντίγραφο του έργου, βάσει του οποίου αναλύεται κάθε της κομμάτι. Ακολουθώντας τα πρότυπα των εργασιών της Νοτρ Νταμ του Παρισιού η επιτροπή δημιούργησε ένα ψηφιακό δίδυμο με τις πιο πρόσφατες τεχνικές σάρωσης ώστε να μπορέσει να αντλήσει πληροφορίες για τις ρωγμές στον τρούλο και τη σχετική κατάσταση των ψηφιδωτών. Σε αυτό σημαντικό ρόλο λέγεται ότι έπαιξαν όλες οι μελέτες και οι διατριβές που έχουν γίνει σχετικά με το θέμα στις οποίες έχουν συμβάλει και Έλληνες ερευνητές.

Αρκεί να θυμίσουμε ότι ο ναός χτίστηκε στη θέση που υπέδειξε ο Μέγας Κωνσταντίνος και εγκαινιάστηκε το 360 για να καεί, ωστόσο, ύστερα από πυρκαγιά το 404. Παρότι ξαναχτίστηκε, κάηκε κατά τη Στάση του Νίκα το 532, αλλά ο Ιουστινιανός όρισε την οριστική ανέγερση μιας εκκλησίας, την οποία θα επέβλεπε ο ίδιος και την οποία εγκαινίασε το 537.

Ο περίφημος τρούλος, ωστόσο, δεν άντεξε στον σεισμό και χρειάστηκε να ανακατασκευαστεί αρκετές φορές με τις επιμέρους, ωστόσο, επισκευές όπως αυτές του 1346 να μένουν πιστές στο αρχικό έργο του Ισίδωρου. Οι τελευταίες διευρυμένες εργασίες συντήρησης έγιναν από τους περίφημους αδελφούς Fossati το 1847.

Πηγή: protothema.gr