Δημόσιο: Τα σενάρια για την αναθεώρηση του συνταγματικού άρθρου περί μονιμότητας

Πάταγο έχει προκαλέσει η χθεσινή (22.5.2025) δήλωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη σύμφωνα με την οποία η ΝΔ προτίθεται να προτείνει αναθεώρηση του συντάγματος σε σχέση με τη μονιμότητα στο Δημόσιο.

Συγκεκριμένα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε πως «το Σύνταγμα στο άρθρο 103 κατοχυρώνει τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε το άρθρο αυτό. Η ΝΔ θα εισηγηθεί την αλλαγή του και θα αφορά όλους τους υπαλλήλους, υφιστάμενους και νέους. Θα αφορά όλους».

Πηγές του newsit.gr από αρμόδια στελέχη της κυβέρνησης αναφέρουν πως αν και δεν έχουν καθορισθεί οι τεχνικές λεπτομέρειες μίας αναθεώρησης του συντάγματος στο σκέλος αυτό, καθώς μία τέτοια διαδικασία θα μπορούσε να ανοίξει στο τέλος του χρόνου, επισημαίνουν πως στον ορίζοντα της αναθεώρησης βρίσκεται όλο το σχετικό άρθρο (σ.σ. 103).

Τι προβλέπει σήμερα το Σύνταγμα; «Oι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν. Aυτοί εξελίσσονται μισθολογικά σύμφωνα με τους όρους του νόμου και, εκτός από τις περιπτώσεις που αποχωρούν λόγω ορίου ηλικίας ή παύονται με δικαστική απόφαση, δεν μπορούν να μετατεθούν χωρίς γνωμοδότηση ούτε να υποβιβαστούν ή να παυθούν χωρίς απόφαση υπηρεσιακού συμβουλίου, που αποτελείται τουλάχιστον κατά τα δύο τρίτα από μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους».

Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν πως είναι αναθεώρηση του σχετικού άρθρου θα μπορούσε να αφορά το σύνολο του ή κάποιες πλευρές του, διαμορφώνοντας μία διαφορετική «παραμετροποίηση» σε σχέση με εκείνη που υπάρχει ήδη. Παράλληλα τονίζουν πως το Σύνταγμα δεν απαγορεύει τις απολύσεις στο Δημόσιο και με αυτή την έννοια η μονιμότητα δεν είναι συνταγματικά αδύνατη.

Στο Σύνταγμα αναφέρεται χαρακτηριστικά πως είναι δυνατή η «παύση» της απασχόλησης των μόνιμων δημοσίων υπαλλήλων σε περίπτωση που κάτι τέτοιο αποφασιστεί από υπηρεσιακό συμβούλιο τα 2/3 του οποίου αποτελούνται από μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους.

Με άλλα λόγια είναι δυνατή η απόλυση ενός δημοσίου υπαλλήλου και συνεπώς, η μονιμότητα της θέσης εργασίας του δεν αποτελεί «άβατο». Μπορεί να αρθεί κατά περίπτωση, οδηγώντας στην παύση της απασχόλησης ενός δημοσίου υπαλλήλου.

Εκείνο το οποίο δεν έχει επιτρέψει την ευρεία εφαρμογή της παραπάνω συνταγματικής ρήτρας είναι το γεγονός ότι τα πειθαρχικά συμβούλια δεν έχουν αποκλειστικής απασχόλησης δυναμικό, ενώ διάφορα παραπτώματα των δημοσίων υπαλλήλων δεν θεωρούνται από το νόμο ως «πειθαρχικό αδίκημα».

Άπαξ και θεσπιστούν περισσότερα παραπτώματα – πχ η μη συμμετοχή ενός υπαλλήλου στην ετήσια αξιολόγηση για δεύτερη συνεχή φορά – ως «αδικήματα» αλλά και στελεχωθούν από αποκλειστικής απασχόλησης τα πειθαρχικά του δημοσίου, τότε θα μπορούσε να ξεμπλοκάρει η απόλυση δημοσίων υπαλλήλων και έτσι να «αλωθεί εκ των έσω» η μονιμότητα στο Δημόσιο, εκεί που χρειάζεται.

Εξάλλου, στις αρχές Μαρτίου 2025, ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε κάνει λόγο σε επίσημες εξαγγελίες του, περί συνταγματικής κατοχύρωσης της αξιολόγησης στο Δημόσιο, δηλαδή η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων να καταστεί διάταξη του Συντάγματος (κάτι που δεν ισχύει σήμερα).

Κάτι τέτοιο, αναφέρουν οι ίδιες πηγές στο newsit.gr, θα εμπόδιζε να συντελεστεί μελλοντικά (από κάποια άλλη κυβέρνηση) οποιαδήποτε αποφασιστική οπισθοχώρηση στην πρωταρχικότητα που πρέπει να έχει η αξιολόγηση στο δημόσιο (σύμφωνα με τη πολιτική στρατηγική του σημερινού κυβερνητικού κόμματος).

Υπάρχουν, όμως, και οι πιο ακραίες «ερμηνείες» της άρσης της μονιμότητας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με ορισμένους νομικούς κύκλους, άρση της μονιμότητας στο δημόσιο θα μπορούσε να ερμηνευτεί και ως μετατροπή των συμβάσεων των δημοσίων υπαλλήλων σε συμβάσεις αορίστου χρόνου ή ακόμα σε συμβάσεις ορισμένου χρόνου (πχ 2 – 3 ετών, όπως ισχύει στις τοποθετήσεις κορυφαίων στελεχών σε ορισμένες υπηρεσίες του δημοσίου και στη συνέχεια αξιολόγηση και με βάση αυτή ανανέωση της σύμβασης ή όχι).