ΕΕ: Οι όροι για την συμμετοχή τρίτων χωρών στο πρόγραμμα «SAFE» - Ο ρόλος της Τουρκίας

Σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, το «SAFE» εγκρίθηκε από τους Υπουργούς της ΕΕ με ευρεία πλειοψηφία και χωρίς συζήτηση: Όλες οι χώρες ψήφισαν υπέρ εκτός από την Ουγγαρία που απείχε.

• Διαβάστε επίσης: Εγκρίθηκε το πρόγραμμα «SAFE» για κοινές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή Άμυνα- Τι ισχύει για την Τουρκία

Το «SAFE» θα χρηματοδοτεί επείγουσες και μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στην ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση. Στόχος είναι να ενισχυθεί η παραγωγική ικανότητα, διασφαλίζοντας ότι ο αμυντικός εξοπλισμός είναι διαθέσιμος όταν χρειάζεται, και να αντιμετωπιστούν τα υφιστάμενα κενά ενισχύοντας τελικά τη συνολική αμυντική ετοιμότητα της ΕΕ.

• Διαβάστε επίσης: Τι είναι το ευρωπαϊκό αμυντικό πλάνο με τα «SAFE» δάνεια των 150 δισ. ευρώ

«Το SAFE θα επιτρέψει στην ΕΕ να στηρίξει περαιτέρω την Ουκρανία, συνδέοντας εξαρχής την αμυντική της βιομηχανία με το μέσο» όπως δήλωσε ο Άνταμ Σουάπκα, υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Πολωνίας.

Οι δραστηριότητες που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του SAFE θα αφορούν τομείς προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 6ης Μαρτίου 2025 και χωρίζονται σε 2 κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:

• Πυρομαχικά και πύραυλοι – συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων πλήγματος ακριβείας σε βάθος, προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοχώρο και στρατιωτική κινητικότητα.
• Συστήματα αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας, θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα καταπολέμησης των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, στρατηγικές αερομεταφορές, διαστημικά μέσα και υπηρεσίες προστασία διαστημικών μέσων, τεχνητή νοημοσύνη και ψηφιακό πόλεμο.

Τι προβλέπεται για τις τρίτες χώρες

A view of Leopard 2 tanks astatine a accumulation enactment arsenic German Chancellor Olaf Scholz and Defence Minister Boris Pistorius visit the aboriginal ιστοσελίδα of an arms mill where weapons shaper Rheinmetall plans to nutrient artilleries from 2025, successful Unterluess, Germany, Monday Feb. 12, 2024. ()

Fabian Bimmer/Pool Photo via AP

Σύμφωνα με την Deutsche Welle, o μηχανισμός προβλέπει ότι σε κάθε αμυντικό πρόγραμμα οι εταιρείες της Ε.Ε – κατ’ εξαίρεση της Ουκρανίας και της Νορβηγίας – θα έχουν συμμετοχή τουλάχιστον κατά 65%, ενώ η Τουρκία και τα υπόλοιπα τρίτα κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορούν να ξεπεράσουν το 35% και δεν θα έχουν απευθείας πρόσβαση στα κοινοτικά κονδύλια.

Κατά κανόνα τουλάχιστον το 65% της αξίας κάθε έργου που θα χρηματοδοτείται θα πρέπει να προέρχεται από αμυντικές εταιρείες στην Ε.Ε., εκτός εάν η Κομισιόν συνάψει συμφωνία ασφάλειας και εμπορική συμφωνία αμυντικής βιομηχανίας με τρίτη χώρα, όπως συνέβη πρόσφατα με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Όπως αναφέρεται στο κείμενο της απόφασης: «Το SAFE ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη σύμπραξη με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου- Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΟΧ-ΕΖΕΣ) θα αντιμετωπίζονται με τους ίδιους όρους με τα κράτη μέλη. Όχι μόνο θα μπορούν να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά θα μπορούν επίσης να αγοράζουν από τις βιομηχανίες τους».

Σύμφωνα με την απόφαση, Το «SAFE» θα επιτρέψει επίσης στις υπό προσάρτηση χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις πιθανές υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει εταιρικές σχέσεις ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες.

Επιπλέον, το «SAFE» προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με αυτά τα τρίτα κράτη, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι όροι επιλεξιμότητας.

Τι προβλέπεται για την Τουρκία

Στο κείμενο δεν γίνεται ευθεία αναφορά στην Τουρκία, ενώ αρκετά κράτη μέλη με προεξάρχουσα τη Γερμανία δεν επιθυμούσε διατύπωση εξαίρεσης της Άγκυρας.

Διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι για τη συμμετοχή της Τουρκίας, όπως και για όλες τις άλλες υποψήφιες προς προσάρτηση χώρες, θα πρέπει να συνομολογηθεί μια διαφορετικού τύπου συμφωνία από το Συμβούλιο με ομοφωνία.

• Διαβάστε επίσης: Η έγκριση του SAFE για την Ευρωάμυνα και οι δικλείδες ασφαλείας για την είσοδο της Τουρκίας

Σύμφωνα με την Deutsche Welle, από την ελληνική πλευρά ζητήθηκε από την Κομισιόν να υπάρξει συμπληρωματική δήλωση που επισυνάφθηκε στα πρακτικά του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων, την περασμένη Τετάρτη και όπου δεσμεύεται για μεταχείριση του άρθρου 212 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ένωσης, βάσει του οποίου «οι συμφωνίες οικονομικού, χρηματοδοτικού και τεχνικού περιεχομένου της Ένωσης με τους υποψήφιους εταίρους αποφασίζονται με ομοφωνία».

Επιπλέον, η Αθήνα κατέθεσε εθνική δήλωση όπου εκφράζει την πίστη ότι «η Κομισιόν και οι εταίροι θα σεβαστούν τις θεμελιώδεις αρχές σε όλα τα στάδια της εφαρμογής του Safe» και πως οι συμπεφωνημένες διατάξεις και ρυθμίσεις του μηχανισμού δεν θα αποτελέσουν «προηγούμενο» για μελλοντικά αμυντικά προγράμματα της Ευρώπης.

Στο κείμενο του κανονισμού διατυπώνεται πάντως σαφώς και οριζοντίως ότι η συμμετοχή τρίτης χώρας δεν πρέπει να απειλεί τα συμφέροντα της Ε.Ε. και των κρατών-μελών της. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχή της Τουρκίας δεν αποκλείεται από βάσει μελλοντικές διμερείς ή πολυμερείς συνεργασίες.

Αδιευκρίνιστες παραμένουν εξάλλου οι τελευταίες, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες «παράθυρο» συμμετοχής τουρκικών αμυντικών εταιρειών θα δοθεί μέσω κοινοπραξιών και σχετικών συμφωνιών μετόχων.