FT: Η επιστροφή της Ελλάδας στην ανάπτυξη από το χείλος του γκρεμού - Ο ρόλος Τσίπρα και Μητσοτάκη

«Αν η Ελλάδα είχε αποχωρήσει από το ευρώ, αυτό θα ήταν το τέλος του ευρώ», λέει ο Πιερ Μοσκοβισί, Ευρωπαίος επίτροπος οικονομικής πολιτικής από το 2014 ως το 2019. «Επειδή αυτό αποδεικνύει ότι το ενιαίο νόμισμά μας δεν είναι για πάντα. Γίνεται μόνο μια ζώνη σταθερού επιτοκίου», προσθέτει.

Τον Ιούλιο του 2015, οι Έλληνες ψήφισαν σε δημοψήφισμα για να απορρίψουν το διεθνές πρόγραμμα διάσωσης της χώρας, απαί παρότρυνσης της ακροαριστερής κυβέρνησής τους. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος ανήλθε στην ηγεσία τον Ιανουάριο του 2015, και ο υπουργός Οικονομικών του, Γιάνης Βαρουφάκης, ήθελαν να αποσπάσουν καλύτερους όρους από τους Ευρωπαίους πιστωτές και το ΔΝΤ της Ελλάδας.

Η ακραία πολιτική τους άφησε τη χώρα στα πρόθυρα της εξόδου από το ευρώ, της οικονομικής κατάρρευσης και της οικονομικής καταστροφής. Ωστόσο, μέσα σε λίγες μόνο ημέρες, ο Τσίπρας έκανε πίσω και ο Βαρουφάκης έφυγε.

Η «τούμπα» του Τσίπρα, ή αλλιώς κολοτούμπα όπως την ονόμαζαν οι Έλληνες, ήταν ένα δαπανηρό τέχνασμα που ανέτρεψε την οικονομική ανάκαμψη και κατέστρεψε την αξιοπιστία της κυβέρνησης απέναντι στους Ευρωπαίους εταίρους της. Αλλά σηματοδότησε επίσης την έναρξη μιας νέας εποχής συμμόρφωσης της Ελλάδας με τις απαιτήσεις διάσωσης και έθεσε τα θεμέλια της ανάκαμψης.

Μητσοτάκης: «Απεδείχθη η ανθεκτικότητα της ελληνικής κοινωνίας»

Στα 10 χρόνια που ακολούθησαν, η Ελλάδα έχει σημειώσει μια αξιοσημείωτη ανάκαμψη, βγαίνοντας από το πρόγραμμα διάσωσης, διατηρώντας τη δημοσιονομική πειθαρχία και ξεπερνώντας τις πλουσιότερες οικονομίες. «Ουσιαστικά χάσαμε το 25% του ΑΕΠ μας και φτάσαμε πολύ κοντά στο να διαχειριστούμε μια πλήρη κοινωνική κατάρρευση αν είχαμε αναγκαστεί να εγκαταλείψουμε την Ευρωζώνη», λέει ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος ανέλαβε τη θέση του Τσίπρα μετά τη νίκη του κεντροδεξιού κόμματός του, της Νέας Δημοκρατίας, στις εκλογές του 2019.

«Αλλά νομίζω ότι αυτό αποτελεί επίσης ένδειγμα της ανθεκτικότητας της ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος που έχουμε καταφέρει να ανακάμψουμε», σημείωσε.

Οι δύσκολες μεταρρυθμίσεις που υιοθέτησε τελικά η Ελλάδα μετά την κρίση έχουν μεταμορφώσει την μοιρογράφημα της. Η ακούμπημα με την καταστροφή αναμόρφωσε επίσης ριζικά την Ευρωζώνη, ωθώντας την να στηρίξει ένα εύθραυστο ενιαίο νόμισμα με νέα εργαλεία και θεσμούς.

Χρειάζονται και άλλες πρωτοβουλίες

Ωστόσο, πρέπει να γίνουν και άλλα βήματα. Ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, προειδοποίησε ότι το μπλοκ κινδυνεύει με «αργή αγωνία» εάν δεν μπορεί να συγκεντρώσει ως και 800 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε πρόσθετες επενδύσεις στην καινοπραγία και τις υποδομές, μέρος των οποίων μέσω κοινού δανεισμού της Ε.Ε..

«Η Ελλάδα έχει μεταρρυθμιστεί, αλλά δεν έχει μεταμορφωθεί. Το ίδιο ισχύει και για την ευρωζώνη. Μπορούμε τώρα να αντιμετωπίσουμε τα γνωστά άγνωστα, αλλά εξακολουθούμε να είμαστε πολύ κολλημένοι στα μικρά εθνικά μας κουτιά», λέει ο Τόμας Βίζερ, πρώην κορυφαίος Ευρωπαίος αξιωματούχος. Αποκομμένη από τις αγορές το 2010 μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η Ελλάδα έγινε γρήγορα ο πιο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης.

Το δημοψήφισμα του ΣΥΡΙΖΑ του 2015

Η ξετύλιγμα είχε επιστρέψει όταν ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, Τσίπρας, ανέλαβε την ηγεσία το 2015, υποσχόμενος να διαλύσει τη συμφωνία της Ελλάδας με τους πιστωτές της.

«Δεν ήταν ποτέ σε λειτουργία διαπραγμάτευσης», λέει ο Μοσκοβισί, ο πρώην επίτροπος της ΕΕ για τον Γιάννη Βαρουφάκη. «Δεν ήταν ποτέ σε λειτουργία συμβιβασμού. Πάντα έδινε μαθήματα με ένα είδος ναρκισσιστικής προσέγγισης... Ήταν ένας καταστροφικός υπουργός Οικονομικών».

Τον Ιούνιο του 2015, ο Τσίπρας προκήρυξε δημοψήφισμα για τους όρους διάσωσης της Ελλάδας. Ήξερε ότι χρειαζόταν μια λαϊκή εντολή προκειμένου να καταλήξει σε συμφωνία με τους πιστωτές για μια συμβουλή που απείχε πολύ από αυτό που είχε υποσχεθεί. «Θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία με μια καλή δόση λιτότητας χωρίς δημοψήφισμα», λέει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο οποίος ανέλαβε υπουργός Οικονομικών από τον Βαρουφάκη το 2015.

Ο Τσακαλώτος λέει ότι η συμφωνία, το τρίτο πακέτο διάσωσης, στην οποία τελικά συμφώνησαν αυτός και ο Τσίπρας με τους πιστωτές ήταν «αναμφίβολα καλύτερη» επειδή οι δημοσιονομικοί στόχοι ήταν λιγότερο αυστηροί.

Πολλοί άλλοι Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι το αμφισβητούν έντονα, λέγοντας ότι η κράτος Τσίπρα πέτυχε μόνο μικρές παραχωρήσεις, αλλά με τεράστιο κόστος, επειδή η πολιτική τους εξαφάνισε την νεοσύστατη θάρσηση στην ανάκαμψη.

Ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας, Γιάννης Στουρνάρας, έχει ναι κοστολογήσει αυτό που περιγράφει ως «τη λεγόμενη διαπραγμάτευση Βαρουφάκη» - 85 δισεκατομμύρια ευρώ σε όρους τρέχουσας αξίας, με βάση την επιδείνωση της προβλεπόμενης θέσης χρέους της Ελλάδας από το ΔΝΤ μεταξύ τέλους 2014 και μέσων 2015.

Αλλαγή σκηνικού με την κράτος Μητσοτάκη

Μετά την επιστροφή της κεντροδεξιάς στην ηγεσία το 2019, η μέτρια ξετύλιγμα επιταχύνθηκε, ωθώντας τη χώρα σε μια εντυπωσιακή δημοσιονομική ανάκαμψη. Η Ελλάδα εμφανίζει πλέον πρωτογενές πλεόνασμα 4,8%, ενώ το δημόσιο αρμόττον μειώνεται ραγδαία — όχι μόνο λόγω του πληθωρισμού, αλλά και θέλγητρο στις πρόωρες αποπληρωμές. «Μιλάμε τώρα για μια διαφορετική οικονομία από αυτήν που κληρονομήσαμε το 2019 όσον αφορά τη δημοσιονομική της υγεία, όσον αφορά την υποκείμενη ανταγωνιστικότητά της. Πολλά απομένουν να γίνουν», λέει ο Μητσοτάκης.

«Αυτή η κράτος έπρεπε να λύσει τα διαχρονικά προβλήματα που είχε η χώρα οικονομικά, πολιτικά, θεσμικά, όλα τα πράγματα που έμεναν μόνο στα λόγια εδώ και δεκαετίες», λέει ο υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας Κυριάκος Πιερρακάκης.

«Και από την άλλη πλευρά, η κράτος εκλέγεται και πρέπει να χειριστεί όλες τις αναδυόμενες προκλήσεις και κρίσεις των τελευταίων έξι ετών», προσθέτει.

Για τον Γιώργο Χουλιαράκη, τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, η επιστροφή στην ευδαιμονία πριν από την κρίση εξακολουθεί να είναι ένας μακρινός στόχος, παρά τα στοιχεία ανάπτυξης που καταγράφει σήμερα η Ελλάδα.

«Η χώρα μπορεί να ξεπερνά τους ομολόγους της, αλλά η βλάβη που προκλήθηκε κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης ήταν τόσο βαθιά που η σύγκλιση θα απαιτήσει μια γενιά διαρκούς υπεραπόδοσης. «Θα χρειαζόταν να αναπτυχθούμε κατά 1% υψηλότερα από την υπόλοιπη ΕΕ για άλλα 15 χρόνια για να φτάσουμε εκεί που ήμασταν το 2007», λέει.

Πώς η κρίση μεταμόρφωσε και την Ε.Ε.

Η κρίση της Ελλάδας άφησε πίσω της μια διαφορετική χώρα, αλλά μεταμόρφωσε επίσης την ΕΕ, αν και μετά από ένα διστακτικό ξεκίνημα. Καθώς η κρίση εξαπλώθηκε στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Κύπρο και απείλησε την υπόλοιπη Ευρωζώνη, το μπλοκ τελικά συμφώνησε να δημιουργήσει το δικό του μόνιμο ταμείο διάσωσης, αυτό που έγινε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας. Εφάρμοσε ένα νέο σύστημα για την εξομάλυνση των χρεοκοπημένων τραπεζών. Και η ΕΚΤ έγινε δανειστής έσχατης ανάγκης με την ιστορική δέσμευση του προέδρου Ντράγκι να «κάνει ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ.

«Λόγω της Ελλάδας, η Ευρώπη άλλαξε», λέει ο Στουρνάρας της κεντρικής τράπεζας. «Η Ελλάδα ήταν η μαία της ιστορίας». προσθέτει. «Το ΔΝΤ και η ΕΕ έμαθαν από αυτό. Η Ελλάδα ανάγκασε την Ευρωζώνη να εξελιχθεί. Αλλά πληρώσαμε το τίμημα — οδυνηρά και δημόσια», καταλήγει.