Η καμαρίλα του αυτοκράτορα

Τα συμπεράσματα του πειράματος ήταν ταυτόχρονα κωμικά και τρομακτικά. Το πρώτο πράγμα που βλέπει κάθε πρωί στο «X» ο Ελον Μασκ είναι κάποιον να τον εξυμνεί. Ακολουθώντας σχεδόν 200 λογαριασμούς από φαν κλαμπ του ίδιου και των εταιρειών του, βομβαρδίζεται από εκατοντάδες μηνύματα υπέρμετρου θαυμασμού για κάθε δήλωσή του και κάθε απόφασή του – ακόμα και όταν το «Χ» και άλλες πλατφόρμες βοούν από απαξιωτικά σχόλια και χλευαστικά memes. Ο ίδιος ακολουθεί 375 λογαριασμούς ακροδεξιών πολιτικών, influencers και δημοσιογράφων που αναρτούν συνεχώς ακραίες θεωρίες συνωμοσίας και χυδαία σχόλια εναντίον της Αριστεράς, της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και άλλων μειονοτήτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους περίπου 1.130 λογαριασμούς που ακολουθεί μόνο έξι χαρακτηρίζονται «αριστεροί» - τουλάχιστον για τα δεδομένα των New York Times.

Αρκετά από τα tweets που κατέγραψε η έρευνα και θεωρητικά έβλεπε και ο ίδιος ο Μασκ έφτασαν να απασχολούν την ατζέντα του Λευκού Οίκου. Τη μία εβδομάδα ο Μασκ συζητούσε με τους ακολούθους του ότι όσοι βανδαλίζουν αντιπροσωπείες της Tesla θα πρέπει δικάζονται με την αντιτρομοκρατική νομοθεσία και να φυλακίζονται για 20 χρόνια και την επόμενη εβδομάδα οι ίδιες δηλώσεις ακούγονταν από τον Ντόναλντ Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο. Και όταν η συζήτηση στο «X» περνούσε στις παρανοϊκές θεωρίες συνωμοσίας για τη «γενοκτονία των λευκών» από τους μαύρους στη Νότια Αφρική, ο Τραμπ μετέφερε τα συμπεράσματα στον πρόεδρο της χώρας, Σίριλ Ραμαφόσα, όταν τον επισκέφθηκε στον Λευκό Οίκο.

Εκ πρώτης όψεως η έρευνα των NYT φαίνεται να επιβεβαιώνει τη λεγόμενη θεωρία του θαλάμου ψηφιακής ηχούς (echo chamber), σύμφωνα με την οποία τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι μηχανές αναζήτησης (από δική μας επιλογή ή λόγω της λειτουργίας των αλγορίθμων τους) προωθούν σε εμάς μόνο τις απόψεις με τις οποίες ήδη συμφωνούμε. Το φαινόμενο υποτίθεται ότι ευθύνεται για την πόλωση που επικρατεί στα social media και η οποία μεταφέρεται αργότερα και στην κοινωνία.

Ολο και περισσότερες έρευνες όμως δείχνουν ότι το φαινόμενο, αν και είναι υπαρκτό, έχει εξαιρετικά μικρότερη εμβέλεια από ό,τι πιστεύαμε τα προηγούμενα χρόνια. Από το 2016 ερευνητές στατιστικής από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης υποστήριξαν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι μηχανές αναζήτησης όχι μόνο δεν ευθύνονται για την ιδεολογική απομάκρυνση των ανθρώπων αλλά «αυξάνουν την έκθεσή τους σε πληροφορίες από την αντίθετη πλευρά του πολιτικού φάσματος που αυτοί προτιμούν».

«Τα social media και το ίντερνετ δεν είναι η αιτία της πολιτικής πόλωσης», υποστήριζε μιλώντας στο BBC ο καθηγητής Γκραντ Μπλανκ από το διεπιστημονικό Κέντρο Διαδικτύου (OII) του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Ο ίδιος εξηγούσε ότι «το ίντερνετ έχει δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο και σύνθετο επικοινωνιακό περιβάλλον το οποίο δεν περιλαμβάνει μόνο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και έντυπα, τηλεόραση, ραδιόφωνο και online media». Σε αυτό το περιβάλλον, σημείωνε, οι άνθρωποι δεν είναι κλεισμένοι σε echo chambers.

Το 2017 o Ουίλιαμ Ντάτον, καθηγητής μέσων ενημέρωσης από το Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, έδειξε ότι το σφάλμα που πραγματοποιούσαν προηγούμενες έρευνες ήταν ότι εξέταζαν κάθε φορά μόνο μία πλατφόρμα (twitter, facebook) και όχι όλο το οικοσύστημα των πηγών ενημέρωσης – ουσιαστικά δηλαδή αυτό που έκαναν και οι NYT στην περίπτωση του Ελον Μασκ. Το αποτέλεσμα ήταν ότι μεγαλοποιούσαν το φαινόμενο του echo chamber το οποίο αφορά εξαιρετικά μικρό τμήμα του πληθυσμού.

Παρεμπιπτόντως οι θεωρίες του echo chamber φαίνεται πως εξυπηρετούν το φιλελεύθερο αφήγημα ότι ζούμε στον «καλύτερο δυνατό κόσμο» και θα περνούσαμε φίνα αν δεν υπήρχαν μερικοί αλγόριθμοι και τα bots εχθρικών καθεστώτων (Ρωσία, Κίνα, Ιράν κτλ) να σπέρνουν τη διχόνοια ανάμεσά μας αποκρύπτοντάς μας τις απόψεις των άλλων.

Αν επιστρέψουμε όμως στο αρχικό πείραμα των New York Times, τίθεται το εξής ερώτημα: Αν ο Ελον Μασκ δεν ζει μέσα σε έναν θάλαμο ψηφιακής ηχούς, τι σημαίνει το γεγονός ότι οι απόψεις του ταυτίζονται με αυτές των ανθρώπων που ακολουθεί στο «X»; Εδώ η ανάλυση πέφτει και σε μερικά ακόμη πολιτικά και οικονομικά σφάλματα.

Αν πιστέψουμε ότι η πολιτική του Ελον Μασκ καθορίζεται από τους ανθρώπους που ακολουθεί στο «X» θα ήταν σαν να προσδίδουμε ένα πέπλο «δημοκρατικότητας» στη διαδικασία: ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου ακούει τις απόψεις απλώς ανθρώπων (ασχέτως του αν είναι επικίνδυνες) και τις μεταφέρει στα ανώτερα κλιμάκια εξουσίας για να γίνουν πολιτική του κράτους. Φυσικά τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα. Ο Μασκ δεν διαλύει το αμερικανικό σύστημα υγείας γιατί έτσι του είπαν στο «X» ούτε αφήνει χιλιάδες παιδιά να πεθαίνουν στον Τρίτο Κόσμο διακόπτοντας προγράμματα αρωγής, επειδή ακολουθεί μερικούς ρατσιστές στην πλατφόρμα του. Το κάνει γιατί αυτές οι αποφάσεις εξυπηρετούν τα συμφέροντα της τάξης του. Και το ίδιο έκαναν οι όμοιοί του πολλούς αιώνες πριν ανακαλυφθεί το ίντερνετ.

info-war.gr