Η πολιτική εξαίρεση, οι αμείλικτοι αριθμοί και το πάθημα του Σαρκοζί

Εδώ και αρκετό καιρό αναμοχλεύονται σενάρια επί σεναρίων περί επιστροφής στην πρώτη γραμμή πρώην προέδρων και πρωθυπουργών, με τη δημιουργία μάλιστα νέων κομματικών σχηματισμών.

Δεν είναι σίγουρα καινούργια συζήτηση, αλλά σίγουρα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον τόσο σε πολιτικά όσο και δημοσιογραφικά «πηγαδάκια».

Πόσο εύκολη, όμως, είναι η επιστροφή πρώην πρωθυπουργών, όταν οι ίδιοι κατά την αποχώρησή τους από την εξουσία αλλά και από την ηγεσία των κομμάτων τους είχαν δηλώσει εμφατικά πως «έκλεισε ο κύκλος»;

Θα πρέπει να το εξετάσουμε αυτό μέσα από ορισμένα παραδείγματα.

Η «εξαίρεση» του Ανδρέα Παπανδρέου

Στην Γ΄Ελληνική Δημοκρατία μόνο ένας πρώην πρωθυπουργός κατάφερε, μετά από εκλογική ήττα και συρρίκνωση, να επιστρέψει θριαμβευτικά στην εξουσία. Αυτός ήταν προφανώς ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέας Παπανδρέου.

Από τις εκλογικές ήττες της περιόδου 1989-90 και το ειδικό δικαστήριο, κατάφερε – έχοντας πλέον αθωωθεί δικαστικά – να κερδίσει εκ νέου την εμπιστοσύνη του εκλογικού σώματος και να επιστρέψει στην εξουσία κερδίζοντας τις εκλογές του 1993 με 46,88% και 170 έδρες.

Το παράδειγμα του Ανδρέα Παπανδρέου είναι αυτό που άμεσα ή έμμεσα επικαλούνται οι «κύκλοι» των πρών πρωθυπουργών για να «αποδείξουν» ότι το σενάριό τους στην κινείται στην σφαίρα του φαντασιακού αλλά του απόλυτου ρεαλισμού, καθώς υπάρχει… προηγούμενο.

Αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση. Βέβαια, αν δει κανείς τόσο το ελληνικό παράδειγμα όσο και το ευρωπαϊκό, θα διαπιστώσει ότι τέτοιου τύπου επιστροφές όχι μόνο δεν είναι εύκολες (ή και ρεαλιστικές) αλλά είναι πάντοτε ορατός ο κίνδυνος ενός εκλογικού «Βατερλώ».

Το «μοντέλο Σαρκοζί»

Ο Νικολά Σαρκοζί, πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, έχοντας ήδη διατελέσει μια προεδρική θητεία την περίοδο 2007-12, θέλησε να διεκδικήσει την επάνοδο του στην εξουσία ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2017, αλλά δεν υπολόγισε κάτι: Τον παράγοντα Φιγιόν. Ο Σαρκοζί ήταν πεπεισμένος πως η μοίρα – και ο γαλλικός λαός – του χρωστούν μια ακόμη θητεία. Έπαρση; Αίσθημα αδικίας; Ματαιοδοξία; Ό,τι και να ήταν αυτό εξέπεμπε η συμπεριφορά και τα λεγόμενά του.

Μάλιστα, είχε επιδείξει απίστευτα απαξιωτική συμπεριφορά προς το πρόσωπο του συνυποψηφίου του στις προκριματικές εκλογές για το κεντροδεξιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και πρώην πρωθυπουργού του, Φρανσουά Φιγιόν, που δεν δίστασε να παρομοιάζει σχεδόν με κακομοίρη τον Φιγιόν και πως μπορεί «να τον κάνει ό,τι θέλει».

Το αποτέλεσμα; Ο Φιγιόν κέρδισε τις εσωκομματικές εκλογές, λαμβάνοντας το χρίσμα για την διεκδίκηση της προεδρίας της γαλλικής δημοκρατίας και το όνειρο του Σαρκοζί για επιστροφή εξελίχθηκε σε μεγάλο εφιάλτη.

Το ΚΙΔΗΣΟ και οι εκλογές του 2015

Τη δική του επιστροφή προσπάθησε να κάνει και ο πρώην πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Ωστόσο, αυτό επιχείρησε να το πράξει έχοντας αποχωρήσει από το κόμμα με το οποίο κέρδισε την πρωθυπουργία, το ΠΑΣΟΚ, και προχωρώντας στην δημουργία ενός νέου πολιτικού φορέα, το Κίνημα Δημοκρατών και Σοσιαλιστών.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως θα περίμενε ο κ. Παπανδρέου, καθώς το κόμμα κατέγραψε στις εκλογές μόλις 2,47% και έμεινε εκτός Βουλής. Αυτές έμελλε να είναι και οι τελευταίες εκλογές με τις οποίες το ΚΙΔΗΣΟ κατήλθε ως αυτόνομος πολιτικός φορέας.

Τα σενάρια για Αντώνη Σαμαρά και Αλέξη Τσίπρα

Ας έρθουμε, όμως, στο σήμερα. Στο επίκεντρο των σεναρίων για επιστροφή και δημιουργία νέων κομμάτων είναι δύο πρώην πρωθυπουργοί, οι κκ Αντώνης Σαμαράς και Αλέξης Τσίπρας.

Δύο πρόσωπα με διαφορετική πολιτική προέλευση, διαφορετική ατζέντα, αλλά με κάποια κοινά στοιχεία. Πρώτον, διετέλεσαν πρωθυπουργοί εν μέσως της μεγάλης οικονομικής κρίσης και, δεύτερον, υπήρξαν επικεφαλής κυβερνητικών συνασπισμών και όχι αυτοδύναμων κυβερνήσεων.

Η τελευταία δημοσκόπηση της MRB σίγουρα δεν δείχνει να είναι πολύ ενθαρρυντικά τα στοιχεία για το όποιο σενάριο ή ενδεχόμενο επιστροφής των πρώην προέδρων.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως ούτε ο κ. Σαμαράς ούτε ο κ. Τσίπρας έχουν μιλήσει ή αφήσει να εννοηθεί πως προτίθενται να επανέλθουν στην πρώτη γραμμή, πόσω δεν μάλλον να δημιουργήσουν νέα κόμματα. Αλλά, όπως προαναφέρθηκε, τα «πηγαδάκια» τροφοδοτούν αυτή τη συζήτηση.

Ωστόσο, στο υποθετικό σενάριο πως και οι δύο πρώην πρωθυπουργός ή ενας εξ αυτών επιλέξει να επιστρέψει στην πρώτη γραμμή, θα πρέπει να λάβουν/ει υπόψιν τους/του κάποιους αριθμούς που είναι αμείλικτοι.

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, τόσο ο κ. Σαμαράς όσο και ο κ. Τσίπρας δεν ηγήθηκαν αυτόδυναμων κυβερνήσεων. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς έχουν το τεκμήριο πως μπορούν να συνθέσουν και να συνδιαμορφώσουν προγραμματικές θέσεις.

Ωστόσο, η αδυναμία κατά το παρελθόν να φτάσουν στην πολυπόθητη αυτοδυναμία, δείχνει μια έλλεψη εκλογικού ρεύματος που θα μπορούσε να τους επαναφέρει στην εξουσία.

Ειδικότερα, ο κ. Σαμαράς, ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, το υψηλότερο ποσοστό το έλαβε στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου του 2012, δηλαδή 29,66%(1.825.497 ψήφοι), ενώ το χαμηλότερο το έλαβε στις εκλογές του Μαΐου του 2012, δηλαδή 18,85% (1.192.103 ψήφοι).

Από την πλευρά του, ο κ. Τσίπρας, ως πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, το υψηλότερο ποσοστό του το έλαβε στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, καταγράφοντας 36,34%(2.245.978 ψήφοι), ενώ το χαμηλότερο το έλαβε στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου του 2023, ήτοι 17,83%(930.013 ψήφοι).

Τι δείχνουν οι παραπάνω αριθμοί; Ότι αν ένας πρώην πρωθυπουργός θελήσει να επιστρέψει, πέρα από το ότι θα πρέπει να πείσει τους ψηφοφόρους ότι κομίζει κάτι νέο ή εναλλακτικό, θα πρέπει να εξηγήσει και γιατί στην προγενέστερη φάση διεκδίκησης της εξουσίας δεν κατάφερε να εκφράσει την απόλυτη εκλογική πλειοψηφία με ποσοστά 40% και άνω. Αλλά και πώς θα μπορέσει να σταθεί σήμερα, μετά από μια ήδη πρώτη πρωθυπουργική θητεία, αντιμετωπίζοντας έναν εν ενεργεία πρωθυπουργό, τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος στις διπλές εκλογές του 2023 – και με μια θητεία στην πλάτη του – κατάφερε να πάει από το σχεδόν 40% του 2019 στο 41% του 2023, σχηματίζοντας αυτοδύναμες κυβερνήσεις.

Αυτά ενδεχομένως θα πρέπει να τα σκεφτεί ένας πρώην πρωθυπουργός, πάντοτε μόνο στην περίπτωση που κάνει τις παραπάνω σκέψεις. Ενδεχομένως, όμως, κανένας πρώην να μην ενδιαφέρεται για καμία επάνοδο και να έχει άλλα σχέδια για τον εαυτό του.