Η στρατηγική του τρελού: Πώς ο Τραμπ αλλάζει τον κόσμο παίζοντας με τα όρια της λογικής

«Δεν ξέρω αν θα χτυπήσω το Ιράν. Ίσως το κάνω, ίσως όχι». Η φράση του Ντόναλντ Τραμπ eίναι η επιτομή μιας εξωτερικής πολιτικής που οικοδομείται πάνω στην αβεβαιότητα, την αντίφαση και τον αιφνιδιασμό.

Πίσω από την επιτηδευμένα αλλοπρόσαλλη ρητορική του κρύβεται μια συνειδητή στρατηγική: η θεωρία του «τρελού». Όπως εξηγεί ο καθηγητής Πίτερ Τρουμπόβιτς στη Deutsche Welle, η διακυβέρνηση Τραμπ είναι η πιο προσωποπαγής στην αμερικανική ιστορία μετά τον Νίξον.

Και σύμφωνα με ειδικούς που μιλούν στο BBC, όπως ο πρώην ΥΠΕΞ της Βρετανίας Ουίλιαμ Χέιγκ και ο καθηγητής Μάικλ Ντες, το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο η αποσταθεροποίηση των αντιπάλων – αλλά και η ριζική ανασφάλεια των συμμάχων.

REUTERS/Brian Snyder

Τι είναι η θεωρία του τρελού

Η στρατηγική που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Ρίτσαρντ Νίξον στον πόλεμο του Βιετνάμ και βασίζεται στην εξής ιδέα: αν ο αντίπαλός σου πιστέψει ότι είσαι τρελός, δηλαδή ικανός για τα πάντα – ακόμη και για τα πιο παράλογα – τότε θα φοβηθεί και θα υποχωρήσει.

Ο Τραμπ έχει υιοθετήσει αυτή τη λογική πλήρως. Δεν έχει άλλωστε ποτέ κρύψει τον θαυμασμό του για το συγκεκριμένο δόγμα. Και το εφαρμόζει όχι μόνο στους εχθρούς των ΗΠΑ – αλλά και στους παραδοσιακούς συμμάχους τους.

Το δόγμα του απρόβλεπτου

Όπως εξηγεί ο Πίτερ Τρουμπόβιτς του LSE στο πεδίο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής δεν έχει πια το Στέιτ Ντιπάρτμεντ τον πρώτο λόγο. Δεν πολυ – έχει σημασία τι θα πει ο Μάρκο Ρούμπιο ή τι πολιτική θα χαράξουν οι ειδικοί αναλυτές και άλλοι σύμβουλοι.

«Οι αποφάσεις εξαρτώνται απόλυτα από τον χαρακτήρα, τις προτιμήσεις και τη διάθεση του Τραμπ», λέει.

Το αποτέλεσμα είναι ένα μοτίβο με συνεχείς αντιφάσεις, ανατροπές και αιφνιδιασμούς.

Η Deutsche Welle σχολιάζει ότι ο Τραμπ διαπραγματεύεται σαν να παίζει χαρτιά. Στη διάσημη συνάντησή του με τον Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο, του είπε κατά λέξη:
Τραμπ: «Δεν έχεις καλά χαρτιά. Αν είσαι μαζί μας, θα αποκτήσεις».
Ζελένσκι: «Δεν παίζω χαρτιά».
Τραμπ: «Παίζεις, και παίζεις με τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων».

Κι όταν λίγες μέρες μετά αποσύρει την αμερικανική στρατιωτική στήριξη προς το Κίεβο, αποδεικνύει πως δεν μπλοφάρει πάντα.

Έχει ήδη κάνει το ίδιο με τους δασμούς σε Κίνα, Ε.Ε., Μεξικό και Καναδά, με την αποχώρηση από τον ΠΟΥ και τη διακοπή της χρηματοδότησης στην επιστημονική έρευνα.

REUTERS/Kevin Lamarque

Σύμμαχοι σε κατάσταση νευρικού κλονισμού

Η δεύτερη θητεία Τραμπ ξεκίνησε με επίθεση στους συμμάχους και εναγκαλισμό του Πούτιν. Κάλεσε τον Καναδά να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ, πρότεινε στρατιωτική επέμβαση για την προσάρτηση της Γροιλανδίας και χαρακτήρισε το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ «κλινικά νεκρό».

Η διαρροή μηνυμάτων του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ Πιτ Χεγκσέθ – ο οποίος χαρακτήριζε τους Ευρωπαίους ηγέτες «παράσιτα» – αποκάλυψε τον κυνισμό της Ουάσινγκτον.

Ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς δήλωσε δημόσια ότι «οι ΗΠΑ δεν θα είναι πια εγγυητές της ασφάλειας της Ευρώπης».

Και παρόλα όσα είχαν προηγηθεί – ή ακριβώς εξαιτίας αυτών – στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη, όλοι προσπάθησαν να τον κολακέψουν.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, του έστειλε προσωπικό μήνυμα: «Σε ευχαριστώ για την αποφασιστική δράση σου στο Ιράν – ήταν πραγματικά εξαιρετική».

REUTERS/Toby Melville

Ο ίδιος ο Τραμπ το διέρρευσε το περιεχόμενο, που μαρτυρούσε δουλοπρέπεια εκ μέρους του επικεφαλής του ΝΑΤΟ.

Κι όμως, το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση των αμυντικών δαπανών από το 2,3% στο 5% του ΑΕΠ για όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ έφερε αποτελέσματα.

Ο «τρελός» που δεν κοροϊδεύει κανέναν

Οι ειδικοί προειδοποιούν: για να πετύχει η στρατηγική του «τρελού», πρέπει να συντηρείται ένα αξιόπιστο προφίλ απρόβλεπτου ηγέτη. Όμως όταν η απειλή είναι αληθινή και καταγεγραμμένη, χάνει τη δύναμή της ως μπλόφα.

«Δεν είμαι σίγουρη αν ο Τραμπ εφαρμόζει συνειδητά τη θεωρία του τρελού ή αν απλώς ενεργεί βάσει παρορμήσεων», δηλώνει η Ρόζαν ΜακΜάνους από το Penn State στο BBC. «Αλλά αν έστω και κάποιες φορές υλοποιεί ακραίες απειλές – όπως πρόσφατα με τους δασμούς – τότε διατηρεί το προφίλ του απρόβλεπτου».

Η ειρωνεία είναι πως ενώ η στρατηγική του αποδίδει στους συμμάχους, απέναντι στους εχθρούς δείχνει να αποτυγχάνει. Ο Ζελένσκι, μετά την ταπείνωση στον Λευκό Οίκο, φέρεται να παραχώρησε δικαιώματα εκμετάλλευσης ορυκτών πόρων στις ΗΠΑ. Ο Πούτιν, όμως, παραμένει αμετακίνητος – και ο Τραμπ δήλωσε «απογοητευμένος» μετά το τελευταίο τους τηλεφώνημα.

SHUTTERSTOCK

Το Ιράν και το δίδαγμα του Σαντάμ

Η πιο ριψοκίνδυνη κίνηση του Τραμπ ίσως ήταν η επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Υποτίθεται ότι θα απέτρεπε το πυρηνικό πρόγραμμα – αλλά το αποτέλεσμα μπορεί να είναι το αντίθετο. Μυστικές υπηρεσίες δυτικών χωρών (ακόμη και η υπηρεσία πληροφοριών του Πενταγώνου – κόντρα στην εκτίμηση της CIA – εκτιμούν ότι το αμερικανικό πλήγμα απλά γύρισε το πυρηνικό πρόγραμμα λίγους μήνες πίσω). Και μάλλον ενίσχυσε την πρόθεση της Τεχεράνης να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ουίλιαμ Χέιγκ και ο καθηγητής Μάικλ Ντες από το Notre Dame σε δηλώσεις τους στο BBC συμφωνούν: το Ιράν τώρα έχει κάθε λόγο να αποκτήσει πυρηνικά.

«Θα κάνουν τα πάντα για να ολοκληρώσουν τον κύκλο εμπλουτισμού και να κάνουν δοκιμή», προειδοποιεί ο Ντες. «Έχουν δει τι έγινε με τον Σαντάμ και τον Καντάφι. Ξέρουν ότι μόνο τα πυρηνικά λειτουργούν ως πραγματική αποτροπή».

Ένας απρόβλεπτος κόσμος σε αναζήτηση σταθερότητας

Καθώς η Ευρώπη χάνει την εμπιστοσύνη της στις ΗΠΑ, ο καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι «η Ευρώπη πρέπει να γίνει επιχειρησιακά ανεξάρτητη». Ο καθηγητής Τρουμπόβιτς εκτιμά πως τα πράγματα δεν θα επιστρέψουν ποτέ στην προ-Τραμπ εποχή.

«Η απομόνωση που πολλοί στο στρατόπεδο MAGA επιδιώκουν, μπορεί να τους γυρίσει μπούμερανγκ», προειδοποιεί η καθηγήτρια Τζούλι Νόρμαν. «Αν κανείς δεν μπορεί να εμπιστευτεί τις ΗΠΑ, ούτε για διαπραγματεύσεις ούτε για στρατιωτική βοήθεια, τότε οι ΗΠΑ παύουν να είναι αξιόπιστος παίκτης».

Και έτσι, ο άνθρωπος που παίζει τον «τρελό» για να κερδίσει, μπορεί τελικά να απομονώσει τη χώρα του – και να διαμορφώσει έναν κόσμο όπου όλοι παίζουν άμυνα.