12 hours ago
5
Η αποκάλυψη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, οδήγησε σε ένα μακρύ παιχνίδι γάτας και ποντικιού. Αποκορύφωμα, η συμφωνία του 2015, υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, με την οποία απαγορεύτηκε στην Τεχεράνη να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, αλλά επικρίθηκε ως ανεπαρκής, ιδίως από το Ισραήλ. Το 2018, ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από αυτήν και ισχυρίστηκε ότι θα διαπραγματευόταν μια καλύτερη. Δεν το έκανε ποτέ.
Αλλά αυτό το μάθημα ιστορίας δεν αφορά το πρόγραμμα του Ιράν. Αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ – και πώς το Τελ Αβίβ εξαπάτησε τους Αμερικανούς συμμάχους του.
«Αν το Ιράν ακολούθησε ένα εγχειρίδιο πυρηνικής εξαπάτησης, αυτό γράφτηκε από το Ισραήλ», αναφέρει χαρακτηριστικά ο δημοσιογράφος της Washington Post, Glenn Kessler, σε σχετικό δημοσίευμα.
Σύμφωνα τους ερευνητές της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων, εκτιμάται ότι το Ισραήλ διαθέτει 90 πυρηνικές κεφαλές που μπορούν να εκτοξευτούν από αεροσκάφη, βαλλιστικούς πυραύλους εδάφους και πιθανώς πυραύλους κρουζ θαλάσσης,
Πώς ξεκίνησαν όλα
Ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, αποφάσισε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ότι το Ισραήλ χρειαζόταν ένα πυρηνικό όπλο ως ασφαλιστική δικλείδα έναντι των Αράβων γειτόνων του. Τη δεκαετία του 1950 και του 1960, το Ισραήλ απέκτησε κρυφά την τεχνολογία και τα υλικά για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, παραπλανώντας συχνά τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ (και άλλων κρατών) σχετικά με τις προθέσεις του.
Μετά την κρίση του Σουέζ, το 1956, η Γαλλία βοήθησε μυστικά το Ισραήλ να κατασκευάσει τον αντιδραστήρα της Ντιμόνα στην έρημο Νεγκέβ.
Όταν Γάλλοι αξιωματούχοι άρχισαν να έχουν δεύτερες σκέψεις και πίεσαν το Ισραήλ να σταματήσει, το Τελ Αβίβ, πρότεινε έναν συμβιβασμό: η Γαλλία θα βοηθούσε να ολοκληρωθεί το έργο και δεν θα επέμενε για διεθνείς επιθεωρήσεις, με αντάλλαγμα τις ισραηλινές διαβεβαιώσεις ότι δεν υπήρχε πρόθεση να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα.
Με τις ίδιες διαβεβαιώσεις, η Νορβηγία προμήθευσε το Ισραήλ με βαρύ ύδωρ, το οποίο έχει ζωτικό ρόλο στους πυρηνικούς αντιδραστήρες, τόσο ως επιβραδυντής νετρονίων όσο και ως ψυκτικό μέσο, συμβάλλοντας στην ελεγχόμενη πυρηνική αντίδραση.
Η συγκάλυψη
Όταν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ανακάλυψαν τη μυστική εγκατάσταση, βαθιά στην έρημο στα τέλη της δεκαετίας του 1950, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι είπαν ότι επρόκειτο απλώς για ένα εργοστάσιο υφαντουργίας. Όταν αυτό αποδείχθηκε ψευδές, οι έδωσαν μια άλλη εξήγηση: Ήταν μια καθαρά μεταλλουργική ερευνητική εγκατάσταση που δεν διέθετε εργοστάσιο χημικής επανεπεξεργασίας που χρειάζεται για την παραγωγή πυρηνικών όπλων.
Ο νεοεκλεγείς Τζον Κένεντι θορυβημένος για την πιθανή εξάπλωση των πυρηνικών όπλων, πίεσε τους Ισραηλινούς αξιωματούχους για τακτικές επιθεωρήσεις. Μια ομάδα ελέγχου, το 1961 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο χώρος δεν διέθετε τις απαραίτητες εγκαταστάσεις – όπως η επανεπεξεργασία πλουτωνίου – που απαιτούνταν για ένα οπλικό πρόγραμμα.
Αν και Αμερικανοί αξιωματούχοι ήθελαν τακτικές επιθεωρήσεις ώστε να μπορούν να διαβεβαιώσουν τα αραβικά έθνη, ιδίως την Αίγυπτο, ότι το Ισραήλ δεν είχε μυστικό πρόγραμμα βόμβας, τα αρχεία που αποκτήθηκαν από το Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο George Washington, δείχνουν ότι το Ισραήλ ανέβαλε ή καθυστερούσε τις επιπλέον επιθεωρήσεις.
Μέχρι που ο Κένεντι, τον Ιούλιο του 1963, έστειλε ένα σκληρό μήνυμα στον νέο ισραηλινό πρωθυπουργό, τον Λεβί Εσκόλ. (Αρχικά η επιστολή είχε συνταχθεί για τον Μπεν Γκουριόν, ο οποίος όμως στο μεταξύ, παραιτήθηκε)
Η δέσμευση των ΗΠΑ προς το Ισραήλ «θα μπορούσε να τεθεί σε σοβαρό κίνδυνο, αν κριθεί ότι δεν μπορούμε έχουμε αξιόπιστες πληροφορίες για ένα θέμα τέτοιας ζωτικής σημασίας για την ειρήνη, όσο το ζήτημα των πρωτοβουλιών του Ισραήλ στον πυρηνικό τομέα», έγραψε ο Κένεντι, προσθέτοντας ότι οι Αμερικανοί επιστήμονες θα έπρεπε να έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε όλους τους χώρους του συγκροτήματος της Ντιμόνα.
Ένα μήνα αργότερα, ο Εσκόλ απάντησε, επισημαίνοντας τις ειρηνικές χρήσεις του εργοστασίου.
Το 1964, ομάδα επιθεώρησης των ΗΠΑ επιβεβαίωσε ότι δεν υπήρχαν δυνατότητες κατασκευής όπλων.
Το «ψεύτικο» δωμάτιο – Τι δεν ήξεραν οι επιθεωρητές
Αλλά οι επιθεωρητές λειτουργούσαν με βάση μια λανθασμένη υπόθεση – ότι το Ισραήλ δεν είχε εργοστάσιο επανεπεξεργασίας πλουτωνίου. Στην πραγματικότητα, ένα τέτοιο είχε κατασκευαστεί κάτω από τον αντιδραστήρα. Οι Ισραηλινοί είχαν κρύψει με ψεύτικους τοίχους τους ανελκυστήρες, που οδηγούσαν σε αυτό.
Στο βιβλίο του Σέιμουρ Χερς, «Η επιλογή του Σαμψών», το 1991, περιγράφεται λεπτομερώς το σχέδιο (αν και μοιάζει άκρως μυθιστορηματικό): «Ένα ψεύτικο δωμάτιο ελέγχου κατασκευάστηκε στη Ντιμόνα. Με ψεύτικους πίνακες ελέγχου, συσκευές μέτρησης, και με υπολογιστή που φαινόταν να μετράει τη θερμική απόδοση ενός αντιδραστήρα, είκοσι τεσσάρων μεγαβάτ (όπως ισχυριζόταν το Ισραήλ ότι ήταν η Ντιμόνα) σε πλήρη λειτουργία.
Είχαν προηγηθεί εκτεταμένες ασκήσεις στην ψεύτικη αίθουσα ελέγχου, καθώς οι Ισραηλινοί τεχνικοί προσπαθούσαν να αποφύγουν τυχόν ολισθήματα όταν θα έφτασαν οι Αμερικανοί. Ο στόχος ήταν να πειστούν οι επιθεωρητές ότι δεν υπήρχε ή δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει κανένα εργοστάσιο επανεπεξεργασίας.
Η συμφωνία Νίξον-Μέιρ
Μέχρι το 1968, η CIA ήταν πεπεισμένη ότι το Ισραήλ διέθετε πυρηνικά όπλα – ακριβώς τη στιγμή που ολοκληρώνονταν οι διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT).
Αμερικανοί αξιωματούχοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν πολύ αργά για να γυρίσουν το χρόνο πίσω και να αναγκάσουν το Ισραήλ να εγκαταλείψει την πυρηνική του ικανότητα.
Σε μια κατ’ ιδίαν συνάντηση στο Λευκό Οίκο στις 26 Σεπτεμβρίου 1969, ο τότε πρόεδρος Νίξον και η ισραηλινή πρωθυπουργός Γκόλντα Μέιρ έκαναν μια μυστική συμφωνία: το Ισραήλ δεν θα αποκάλυπτε και δεν θα δοκίμαζε τα όπλα του. Σε αντάλλαγμα οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σταματούσαν τις επισκέψεις τους στη Ντιμόνα και δεν θα πίεζαν το Ισραήλ να υπογράψει τη Συνθήκη για την Απαγόρευση της Καταπολέμησης της Διασποράς.
Τι «έπιασε» ο δορυφόρος
Το 1979, ένας αμερικανικός δορυφόρος (γνωστός ως Vela 6911) που σχεδιάστηκε για να παρακολουθεί τη συμμόρφωση με τη Συνθήκη Μερικής Απαγόρευσης των Δοκιμών του 1963, εντόπισε μια πιθανή πυρηνική δοκιμή στα ανοικτά των ακτών της Νότιας Αφρικής.
Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ και άλλοι Αμερικανοί αξιωματούχοι υποψιάστηκαν ότι επρόκειτο για ισραηλινή δοκιμή, κάτι που παραβίαζε την συμφωνία Νίξον-Μέιρ.
Ο Λέοναρντ Βάις, σύμβουλος του Κογκρέσου εκείνη την εποχή, έγραψε το 2011, ότι τόσο η κυβέρνηση Κάρτερ όσο και η κυβέρνηση Ρέιγκαν αγνόησαν ή υποβάθμισαν τις πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών που υποδείκνυαν το Ισραήλ.
«Το βάρος των αποδείξεων ότι επρόκειτο για ισραηλινή πυρηνική δοκιμή με τη βοήθεια της Νότιας Αφρικής ήταν συντριπτικό», δήλωσε ο Βάις, επικαλούμενος κορυφαίους αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών και επιστήμονες.
Το Ισραήλ δεν αναγνώρισε ποτέ επίσημα τη δοκιμή. Αλλά και άλλοι εμπειρογνώμονες παραμένουν επιφυλακτικοί ως προς τα στοιχεία και για το ότι έγινε μια τέτοια συγκάλυψη.
Το συμπέρασμα
Το Ισραήλ, σύμφωνα πάντα με τον Glenn Kessler, παραπλάνησε ακόμη και τον ισχυρότερο υποστηρικτή του, τις Ηνωμένες Πολιτείες, σχετικά με τις πυρηνικές φιλοδοξίες του, πιστεύοντας ότι μια ατομική βόμβα θα αποτελούσε ασφαλιστική δικλείδα έναντι της συντριπτικής ισχύος των εχθρικών γειτόνων του.
Οι ενέργειες του Ισραήλ δεν δικαιολογούν την εξαπάτηση από το Ιράν.
Αλλά η αμερικανική αποτυχία να σταματήσει την προσπάθεια του Ισραήλ για βόμβα δείχνει πόσο δύσκολο είναι να κρατήσει κανείς το πυρηνικό τζίνι στο μπουκάλι.
Εν τω μεταξύ, το Ιράν βρίσκεται σε μια δύσκολη γειτονιά, περιτριγυρισμένο από χώρες (Ρωσία, Ινδία, Πακιστάν και Ισραήλ) που διαθέτουν πυρηνικά όπλα.
Όπως ο Σάχης ήθελε μια δικλείδα ασφαλείας, έτσι προφανώς ήθελαν και οι μουλάδες που τον ανέτρεψαν. Στην πραγματικότητα, αν κάποτε πραγματοποιηθεί αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η νέα ηγεσία του Ιράν δεν θα επιδιώξει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, ακόμη και αν καταστραφούν όλες οι πυρηνικές εγκαταστάσεις στη χώρα σήμερα.
Greek (GR) · 
English (US) ·