Οι «ανυπάκουες» έχουν φωνή!

«Οι ανυπάκουες», το μυθιστόρημα της πολυβραβευμένης Καμερουνέζας ακτιβίστριας Τζαϊλί Αμαντού Αμάλ, ταξιδεύει και στην Ελλάδα. Οι γυναίκες εμπνέονται από τις ηρωίδες του βιβλίου και το έργο της συγγραφέως, λύνουν τις σιωπές τους και σμίγουν τις φωνές τους καθώς φωτίζουν τα άδυτα της οικογένειας και τις δυσκολίες της επιβίωσης μέσα στους κόλπους της. Οι γυναίκες στα ταξίδια-εκδηλώσεις για το βιβλίο μιλούν, καταγγέλλουν, διεκδικούν.

«Ανυπάκουη είναι αυτή που δεν χωράει στο πρότυπο της καλής, σεμνής, φιλήσυχης, αγνής και αμόλυντης Ελληνίδας και μάνας. Είναι αυτή που διεκδικεί τα δικαιώματά της στην εκπαίδευση, στην υγεία, στον έρωτα και «έχει λόγο» για το σώμα της και τη ζωή της. Απέναντι σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία που καλλιεργεί και ενισχύει πρότυπα γυναικών, κατά το δοκούν και όπου οι γυναίκες και οι θηλυκότητες δεν είναι καν ασφαλείς» καταθέτει η Γιαννούλα Νικολάου.

Στο Εργαστήριο Ζωντανής Βιβλιοθήκης με θέμα «Γυναίκες: Η τεχνογνωσία της επιβίωσης μέσα στο σπίτι», που οργανώθηκε από τις εκδόσεις Θίνες και την Πολυγλωσσική Βιβλιοθήκη «We need books» στον χώρο της στην Κυψέλη, οι γυναίκες-βιβλία μοιράστηκαν τις προσωπικές, τραυματικές εμπειρίες τους με το κοινό φωτίζοντας τα δυσβάστακτα βάρη που συνοδεύουν τις οικιακές ευθύνες. Γυναίκες κάθε ηλικίας, περήφανες που έσπασαν το φράγμα της αρρώστιας, της ενδοοικογενειακής βίας, της μονογονεϊκής οικογένειας με παιδί ΑμεΑ, του χρώματος και της φυλής, δήλωσαν μαχήτριες και νικήτριες:

«Στα δύσκολα της ζωής συνεχίζουμε να κολυμπάμε», Ελενα Κούστα.

«Θέλω να είμαι ο βράχος μέσα στη θάλασσα και όχι η θάλασσα που χτυπάει στα βράχια», Κατερίνα Σταματίου.

«Επιτέλους, ανακάλυψα το φως της ημέρας», Caroline από το Καμερούν.

Σε ακόμα μία εκδήλωση, αυτή τη φορά στην Τρίπολη, σε συνεργασία των Εκδόσεων Θίνες με τον Φιλοτεχνικό Ομιλο Τρίπολης, η συζήτηση στράφηκε στα αστικά και πολιτικά δικαιώματα και τον αγώνα των γυναικών για την κατάκτησή τους. «Θυμάμαι πόσο ένθερμη ήταν η συμμετοχή των γυναικών της Αρκαδίας στις διεκδικήσεις του γυναικείου κινήματος της Μεταπολίτευσης» κατέθεσε η Ράνια Δεληγιάννη, μία από τις γυναικείες φωνές που ακούστηκαν εκείνη τη βραδιά.

Στη συνέχεια του ταξιδιού τους «Οι ανυπάκουες» θα είναι παρούσες στην Καλαμάτα, την Τετάρτη 28 Μαΐου στις 8 μ.μ., στον χώρο του «Δημιουργικού Ντοκιμαντέρ». Η Φεμινιστική Συνέλευση Καλαμάτας θα φέρει προς συζήτηση κοινωνικά, γυναικεία θέματα. Ο Μιχάλης Μπουρνόβας και η Κλεοπάτρα Σκαλτσά, οι ομιλητές της εκδήλωσης, είπαν χαρακτηριστικά για το βιβλίο: «Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για ένα κοινωνικό μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται σε μια «εξωτική» -για μας- κοινωνία, επί της ουσίας όμως είναι ένα βιβλίο που θέτει βαθείς προβληματισμούς για την πατριαρχία». «Οι ανυπάκουες, το βιβλίο που μας βάζει προ των ευθυνών μας. Πόσα από αυτά που αφηγούνται οι τρεις γυναίκες δεν είναι και δικά μας βιώματα, της “κανονικής” δυτικής ζωή μας; Ο αναστοχασμός είναι το πρώτο βήμα για τη χειραφέτησή μας…».

Στη Βιβλιοθήκη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών μαζί με τις Εκδόσεις Θίνες «Οι ανυπάκουες» γίνονται το έναυσμα για την πραγματοποίηση Εργαστηρίου Ζωντανής Βιβλιοθήκης, την Πέμπτη 29 Μαΐου στις 5 μ.μ., με θέμα «Η τεχνογνωσία επιβίωσης γυναικών σε χώρους ανώτατης εκπαίδευσης». Την εκδήλωση θα συντονίσουν η αν. προϊσταμένη Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης μαζί με το ακαδημαϊκό προσωπικό της ΑΣΚΤ και την εκδότρια.

Και το ταξίδι θα συνεχιστεί γιατί «Οι ανυπάκουες» μετατρέπουν με μαγικό τρόπο το βίωμα σε σε γνώση/επί-γνωση και μάχονται για την εξάλειψη των προκαταλήψεων, των επικρίσεων, της κάθε μορφής βίας.

«Τι αξία θα είχε η μανία για τη γνώση αν επρόκειτο να μας εξασφαλίσει μονάχα την απόκτηση γνώσεων και όχι, κατά κάποιον τρόπο και όσο αυτό είναι εφικτό, το παραστράτισμα από εκείνο που ήδη γνωρίζουμε;» - Michel Foucault.

«Υπομονή!» Για ποιο λόγο;

Σε αυτό το πολυφωνικό μυθιστόρημα τρεις γυναίκες, τρία αλληλένδετα πεπρωμένα της φυλής των Πελ στο Καμερούν, υπομένουν την πατριαρχική βία. «Υπομονή!» Αυτή είναι η μία και μοναδική συμβουλή που τους δίνει ο περίγυρός τους· είναι αδιανόητο να αντιτίθεσαι στη βούληση του Αλλάχ. Οπως λέει η παροιμία της φυλής Πελ: «Στο τέρμα της υπομονής σε περιμένει ο παράδεισος». Μόνο που ο παράδεισος μετατρέπεται μερικές φορές σε κόλαση.

Το βιβλίο «Οι ανυπάκουες» ανατέμνει τη μοίρα της νεαρής Ραμλά, η οποία αποκόπτεται βίαια από τον έρωτά της για να παντρευτεί τον σύζυγο της Σαφιρά, ενώ η αδερφή της Ιντού υποχρεώνεται να παντρευτεί τον ξάδερφό της. Αναγκαστικός γάμος, συζυγικός βιασμός, συναινετικότητα και πολυγαμία: το μυθιστόρημα σπάει τα ταμπού αποκαλύπτοντας τη θέση της γυναίκας στη λωρίδα του Σαχέλ και παραδίδοντάς μας μια ανατρεπτική αφήγηση για το οικουμενικό ζήτημα της βίας κατά των γυναικών.

Τζαϊλί Αμαντού Αμάλ

Η ίδια η συγγραφέας Τζαϊλί Αμαντού Αμάλ, παντρεμένη από τα δεκαεφτά της, γνώρισε όλες τις δυσκολίες με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι γυναίκες που ζουν στο Σαχέλ. Τιμήθηκε με το Prix de la Μeilleure Αuteure Αfricaine 2019 και με το Prix Orange du livre en Afrique 2019. Το 2012 ίδρυσε την οργάνωση Femmes du Sahel, η οποία προωθεί την εκπαίδευση και την ενδυνάμωση των γυναικών στην περιοχή του Σαχέλ. Το 2021 διορίστηκε Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της UNICEF για τα δικαιώματα των παιδιών. Το 2022 τιμήθηκε με το Διδακτορικό Honoris Causa από το Πανεπιστήμιο Σορβόνης Νουβέλ για τη συμβολή της στη λογοτεχνία και τα δικαιώματα των γυναικών. Το παρόν μυθιστόρημα έλαβε το 2020 το βραβείο Goncourt των μαθητών του Λυκείου και αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της αφρικανικής λογοτεχνίας.

* Δρ οικονομολόγος-ιστορικός