«Παράπλευρες απώλειες»: Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί σε καταρρίψεις επιβατικών αεροσκαφών – 5 τραγωδίες

Μια πτήση της Αζερμπαϊτζάν Airlines συνετρίβη την Τετάρτη στο Καζακστάν, σκοτώνοντας περισσότερους από τους μισούς από τους 67 επιβαίνοντες, σε ένα περιστατικό που προκλήθηκε από τη Ρωσία.

Το αεροσκάφος εκτελούσε πτήση από την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, Μπακού προς Γκρόζνι, νότια της Ρωσίας, εξετράπη της προγραμματισμένης πορείας του και επιχείρησε αναγκαστική προσγείωση στην πόλη Ακτάου του Καζακστάν. Ο Ρώσος πρόεδρος ζήτησε «συγγνώμη» από τον Αζέρο ομόλογό του για το περιστατικό.

Το 1983, η πτήση 007 της Korean Airlines, που απογειώθηκε από τη Νέα Υόρκη με προορισμούς την Αλάσκα και έπειτα τη Σεούλ, καταρρίφθηκε από ένα σοβιετικό μαχητικό αεροσκάφος μετά από σφάλμα του συστήματος πλοήγησης που οδήγησε το επιβατικό στον σοβιετικό εναέριο χώρο. Όλοι οι πολίτες στο αεροπλάνο -συνολικά 269 άτομα- σκοτώθηκαν. Ένα από τα θύματα ήταν ο Λάρι ΜακΝτόναλτ, βουλευτής των ΗΠΑ από την πολιτεία της Τζόρτζια. 

Ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είπε στους δημοσιογράφους ότι ο Σοβιετικός πιλότος πιθανότατα μπέρδεψε στο σκοτάδι το πολιτικό αεροσκάφος με αεροπλάνο επιτήρησης, σε ενημέρωση που έγινε σχεδόν ένα χρόνο μετά την κατάρριψη της πτήσης.

Η άμεση αντίδραση της σοβιετικής ηγεσίας στην τραγωδία -αρχικά αρνήθηκε να παραδεχτεί ευθύνες για την κατάρριψη του αεροπλάνου- εμπόδισε τις διπλωματικές προσπάθειες για την εκτόνωση των εντάσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. Ο σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών ζήτησε συγγνώμη από τον Νοτιοκορεάτη ομόλογό του μόλις το 1991, σχεδόν οκτώ χρόνια μετά το περιστατικό.

Τους τελευταίους μήνες του ιρανοϊρακινού πολέμου, το αμερικανικό καταδρομικό USS Vincennes περιπολούσε στον Περσικό Κόλπο, όταν ο διοικητής του ανέφερε ότι κανονιοφόροι των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης είχαν βάλλει κατά ενός ελικοπτέρου που απονηώθηκε από το Vincennes. Απαντώντας, το καταδρομικό εισήλθε στα χωρικά ύδατα του Ιράν και σημειώθηκαν αψιμαχίες με τα ιρανικά σκάφη.

Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής, ένα επιβατικό αεροσκάφος Airbus A300 της Iran Air που είχε απογειωθεί από το Διεθνές Αεροδρόμιο του Μπαντάρ Αμπάς κατευθυνόταν προς το Ντουμπάι μέσω Περσικού Κόλπου. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ ανακοίνωσε αργότερα ότι το Vincennes μπέρδεψε το πολιτικό αεροσκάφος με ένα μαχητικό αεροσκάφος F-14, με αποτέλεσμα το καταδρομικό να εκτοξεύσει δύο πυραύλους εδάφους-αέρος στην πτήση της Iran Air, σκοτώνοντας και τους 290 επιβαίνοντες.

Ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν έστειλε στην ιρανική κυβέρνηση μια διπλωματική νότα πέντε παραγράφων για να εκφράσει «βαθιά λύπη» για το περιστατικό.

Στις 4 Οκτωβρίου 2001, ένα αεροπλάνο που μετέφερε επιβάτες από το Τελ Αβίβ στο Νοβοσιμπίρσκ της Ρωσίας, καταρρίφθηκε πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, σκοτώνοντας 38 Ρώσους και 40 Ισραηλινούς που επέβαιναν.

Σχεδόν 10 ημέρες μετά το συμβάν - και μετά από πολλές δημόσιες αρνήσεις, μεταξύ άλλων από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας - Ουκρανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το αεροπλάνο καταρρίφθηκε πιθανώς από αντιαεροπορικό πύραυλο. Η πτήση συνέπεσε με κοινή άσκηση στρατιωτικής εκπαίδευσης Ουκρανίας-Ρωσίας στην Κριμαία, κατά την οποία εκτοξεύτηκε ο πύραυλος. 

Οι Ρώσοι αξιωματούχοι της πολιτικής αεροπορίας είπαν ότι δευτερόλεπτα πριν το αεροπλάνο συντριβεί, ο πιλότος ρώτησε: «Πού χτυπηθήκαμε;»

Το 2003, και κατόπιν το 2004, η κυβέρνηση της Ουκρανίας συμφώνησε να πληρώσει 200.000 δολάρια σε 78 οικογένειες στο Ισραήλ και τη Ρωσία. Ουκρανοί αξιωματούχοι επέμειναν ότι οι πληρωμές δεν αποτελούσαν παραδοχή ενοχής.

Στις 17 Ιουλίου 2014, και οι 298 επιβάτες και μέλη του πληρώματος της πτήσης 17 της Malaysia Airlines σκοτώθηκαν όταν ένας πύραυλος εδάφους-αέρος χτύπησε το αεροπλάνο πάνω από την ανατολική Ουκρανία. Είναι το πιο πολύνεκρο περιστατικό κατάρριψης αεροσκάφους μέχρι σήμερα.

Το αεροπλάνο διαλύθηκε, σκορπίζοντας συντρίμμια σε μια έκταση 19 τετραγωνικών μιλίων.

Ο πύραυλος εκτοξεύτηκε εν μέσω εχθροπραξιών μεταξύ της Ουκρανίας και των αυτονομιστών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία. Ολλανδικό δικαστήριο καταδίκασε τρία άτομα -δύο Ρώσους και έναν Ουκρανό που είχαν ανώτατους ρόλους στις αυτονομιστικές πολιτοφυλακές- για φόνο το '22 για το ρόλο τους στην κατάρριψη της πτήσης. Το δικαστήριο έκρινε ότι η εκτόξευση του πυραύλου ήταν πιθανώς σκόπιμη, αν και δεν ήταν σαφές εάν οι κατηγορούμενοι γνώριζαν ότι πυροβολούσαν εναντίον εμπορικού αεροσκάφους. Οι Ολλανδοί ερευνητές δήλωσαν ότι οι κατηγορούμενοι μπορεί να μην «πάτησαν μόνοι τους το κουμπί», αλλά τους περιέγραψαν ως «στενά εμπλεκόμενους».

Οι ρωσικές αρχές έχουν επανειλημμένα αρνηθεί την ευθύνη για το περιστατικό, αποκαλώντας το ολλανδικό δικαστήριο ως «πολιτικά υποκινούμενο». Πολλές διεθνείς έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πίσω από το πολύνεκρο δυστύχημα βρίσκονται φιλορώσοι αυτονομιστές, που εκτόξευσαν πύραυλο Buk ο οποίος κατέρριψε την πτήση της Malaysia Airlines.

Ένα ουκρανικό αεροσκάφος καταρρίφθηκε από δύο αντιαεροπορικούς πυραύλους λίγο μετά την απογείωσή του από την Τεχεράνη στις 8 Ιανουαρίου 2020, σκοτώνοντας και τους 176 επιβαίνοντες. Το Ιράν αρχικά παρέπεμψε σε τεχνική βλάβη για την κατάρριψη της πτήσης, αλλά τελικά παραδέχτηκε ότι δύο πύραυλοι έπληξαν το αεροπλάνο.

Η κατάρριψη έγινε εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών. Αφού ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διέταξε τη δολοφονία ενός ανώτατου Ιρανού διοικητή, του υποστράτηγου Κασέμ Σουλεϊμανί, η Τεχεράνη αντέδρασε εκτοξεύοντας πυραύλους προς το Ιράκ, στοχεύοντας βάσεις που στεγάζουν δυνάμεις των ΗΠΑ. Οι Φρουροί της Επανάστασης έπληξαν το ουκρανικό αεροσκάφος λίγες ώρες μετά το μπαράζ αντιποίνων.

Λίγες ημέρες μετά το συμβάν, Ιρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι έγιναν συλλήψεις ως απάντηση στην κατά λάθος κατάρριψη της πτήσης, αν και δεν δόθηκαν λεπτομέρειες. Πάνω από ένα χρόνο αργότερα, το 2021, 10 Ιρανοί αξιωματούχοι κατηγορήθηκαν για το περιστατικό.