Πετρέλαιο: Το σενάριο αποκάλυψης στα Στενά του Ορμούζ – Εφιάλτης ή πραγματικότητα;

Το σοκ στην αγορά πετρελαίου για το οποίο προειδοποιούσαν οι αναλυτές χθες δεν ήρθε το πρωί της Δευτέρας. Οι τιμές του μπρεντ ξεπέρασαν προς στιγμή τα 79 δολάρια το βαρέλι, αλλά η «έκρηξη» απετράπη.

Ίσως γιατί οι επενδυτές έχουν συνηθίσει σε διαρκείς ανατροπές στον πόλεμο Ισραήλ – Ιράν, ίσως γιατί πιστεύουν πως η Τεχεράνη δεν μπορεί να πυροδοτήσει το πιο ισχυρό όπλο της, χωρίς να τραυματιστεί θανάσιμα και η ίδια. Ας δούμε όμως τι ακριβώς έχει συμβεί, ποια σενάρια έρχονται στο προσκήνιο και τι μας διδάσκει η ιστορία για τις πιθανότητες υλοποίησής τους.

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να συμμετάσχει με αεροπορικά πλήγματα στις ισραηλινές επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων σήμανε συναγερμό στις αγορές ενέργειας. Για τρίτη φορά μέσα σε λίγες μέρες, ο φόβος ότι η Τεχεράνη μπορεί να διαταράξει τη ροή πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή έχει επιστρέψει στο προσκήνιο – και μαζί του το φάντασμα του «πετρελαϊκού Αρμαγεδδώνα» στα Στενά του Ορμούζ.

Από εκεί περνά το 20% των παγκόσμιων αναγκών σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Κάθε ένταση στην περιοχή προκαλεί άμεση μετατόπιση του παγκόσμιου επενδυτικού ρίσκου και αυτό αποτυπώνεται στις τιμές: το Brent έχει ενισχυθεί κατά 10% από τις 13 Ιουνίου. Όμως, πίσω από τον πανικό, πολλοί ειδικοί υπενθυμίζουν ένα κρίσιμο δεδομένο: ακόμη και στις πιο δύσκολες συγκυρίες, το Στενό του Ορμούζ δεν έχει «κλείσει» ποτέ.

Ικανότητες και πραγματικότητες

Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν διαθέτει τα στρατιωτικά μέσα για να προκαλέσει σοβαρή διαταραχή: μπορεί να ποντίσει νάρκες, να αναπτύξει ταχύπλοα των Φρουρών της Επανάστασης ακόμη και να επιχειρήσει κατάληψη πλοίων – όπως έκανε με το δεξαμενόπλοιο Advantage Sweet το 2023. Όμως κάθε τέτοια κίνηση, όπως έδειξε η ιστορία, αντιμετωπίζεται σχεδόν πάντα με άμεση και ισχυρή στρατιωτική απάντηση από τις ΗΠΑ, έρχεται να υπενθυμίσει το Reuters.

Το παράδειγμα του πολέμου Ιράν–Ιράκ τη δεκαετία του ’80 – γνωστό και ως «Tanker Wars» – καταδεικνύει πόσο περιορισμένες είναι στην πράξη οι δυνατότητες μίας μακρόχρονης ναυτικής αποσταθεροποίησης.

Τότε, οι επιθέσεις σε πλοία προκάλεσαν την επέμβαση του αμερικανικού ναυτικού (Operation Earnest Will) και την εσπευσμένη μεταφορά πετρελαϊκών ροών με νέα μέτρα προστασίας. Η κρίση κορυφώθηκε με την κατάρριψη της πτήσης Iran Air 655 από αμερικανικό πολεμικό πλοίο – ένα τραγικό επεισόδιο που έδειξε πόσο γρήγορα μπορεί να κλιμακωθεί η ένταση, αλλά και πόσο σύντομα οι ΗΠΑ επιβάλλουν έλεγχο στην περιοχή.

Τα διδάγματα της ιστορίας

Ακόμη και στις πιο εκρηκτικές κρίσεις, όπως η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1991, οι επιπτώσεις ήταν οξείες αλλά σύντομες: το Brent διπλασιάστηκε στα 40 δολάρια, για να επιστρέψει σχεδόν στα προ κρίσης επίπεδα μέσα σε τρεις μήνες, με την έναρξη της επιχείρησης Desert Storm.

Το ίδιο μοτίβο φαίνεται να επαναλαμβάνεται. Οι επενδυτές προεξοφλούν πάντα το χειρότερο. Όμως η δυνατότητα του Ιράν να προκαλέσει μόνιμη ζημιά στην καρδιά της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας πετρελαίου παραμένει περιορισμένη. Η εξίσωση είναι απλή: κάθε προσπάθεια εκτροχιασμού θα οδηγήσει σε άμεση επέμβαση από τη Δύση – και κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Φόβος, αλλά όχι πανικός

Ο κίνδυνος δεν είναι φανταστικός. Η ένταση είναι πραγματική, αναγνωρίζει το Reuters. Όμως, όπως τονίζουν αναλυτές του κλάδου, ο «Αρμαγεδδών» του πετρελαίου στα Στενά του Ορμούζ είναι περισσότερο θέμα φόβου και λιγότερο ρεαλιστικού σεναρίου. Αυτό δεν σημαίνει εφησυχασμό.

Το Ιράν μπορεί να απαντήσει με τρόπους πιο πολιτικούς ή ασύμμετρους, χωρίς να αγγίξει την καρδιά του διεθνούς εμπορίου.