Πυρηνικά: Νεκροταφείο αποβλήτων η Ευρώπη – Ποιοι και πώς σχεδιάζουν να χτίσουν «τάφους» χιλιετιών

Πολλές συζητήσεις γίνονται τα τελευταία χρόνια για αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας για «καθαρή» ενέργεια, ως μία εναλλακτική λύση χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Προτού όμως γίνουν τα επόμενα βήματα, θα πρέπει να έχει βρεθεί λύση στο πρόβλημα διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων – μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα.

Καθώς τα πυρηνικά απόβλητα παραμένουν τοξικά για χιλιάδες χρόνια, η αποθήκευσή τους αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για τις κυβερνήσεις των κρατών, οι οποίες θα πρέπει να προνοήσουν και να καταρτίσουν ένα αποτελεσματικό σχέδιο με τη δημιουργία εγκαταστάσεων όπου θα γίνεται η ασφαλής αποθήκευσή τους.

Ποια κράτη φτιάχνουν «νεκροταφεία»

Ήδη αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ξεκινήσει να σχεδιάζουν πώς θα χτίσουν τους «τάφους» των πυρηνικών αποβλήτων που θα συγκρατήσει το ραδιενεργό υλικό για χιλιάδες χρόνια, αποτρέποντας ενδεχόμενο κίνδυνο για τους ανθρώπους. Ανάμεσά τους είναι η Γαλλία, η Σουηδία, η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με άρθρο του BBC, καθώς η δημιουργία μιας ασφαλούς εγκατάστασης αποθήκευσης που θα εγγυάται την ασφαλή αδρανοποίησή τους για αιώνες αποτελεί επιτακτική ανάγκη.

Το άρθρο αναφέρεται σε μία υπάρχουσα εγκατάσταση στα περίχωρα της βορειοανατολικής Γαλλίας, στα 450 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, όπου οι συνθήκες είναι θερμότερες και οι τεχνολογίες προηγμένες. Η εγκατάσταση διαθέτει φωτισμό φθορίου και έχει εγκατεστημένο ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ενώ ο αέρας είναι ξηρός και τα υπόγεια αυτά μονοπάτια περίπλοκα.

Οι εγκαταστάσεις γεωλογικής αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων είναι φαραωνικής έκτασης με περίπλοκες διόδους, και χρειάζονται δεκαετίες για τον σχεδιασμό και την κατασκευή τους. Είναι ζωτικής σημασίας αυτές οι εγκαταστάσεις -που θα περιέχουν τα πιο επικίνδυνα υλικά του πλανήτη- να σχεδιαστούν έτσι ώστε να λειτουργούν για ολόκληρους αιώνες, έως και χιλιετίες, με αντοχή στις φυσικές καταστροφές.

Η Γαλλία, μέσω της Εθνικής Υπηρεσίας Πυρηνικών Αποβλήτων (Andra), εργάζεται για να αποδείξει ότι μπορεί να κατασκευάσει μια τέτοια εγκατάσταση κοντά στα υπάρχοντα τούνελ της στα βορειοανατολικά της χώρας. Αντίστοιχες εγκαταστάσεις προγραμματίζονται ή είναι σε εξέλιξη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σουηδία και τη Φινλανδία.

Οι Γάλλοι μηχανικοί κάνουν πειράματα με διάφορες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των ρομπότ, για τη διαχείριση των αποβλήτων και την ασφάλεια των εγκαταστάσεων. Μάλιστα, σε μία περιοχή που βρίσκεται περίπου 500 χιλιόμετρα μακριά από το Παρίσι, υπάρχει ένα τούνελ 2,4 χλμ. που φιλοξενεί πολυάριθμα πειράματα, όπου γίνονται δοκιμές για τσεκάρισμα της τεχνικής κατασκευής και αξιοποίηση τεχνολογικών καινοτομιών.

Πιο συγκεκριμένα, η Φινλανδία ήταν η πρώτη χώρα που δημιούργησε μια γεωλογική εγκατάσταση για πυρηνικά απόβλητα σε μεγάλο βάθος κάτω από το έδαφος, ενώ η Σουηδία προγραμματίζει επίσης την κατασκευή παρόμοιων εγκαταστάσεων.

Σε άλλες χώρες, όπως η Σουηδία, οι σχεδιαστές προγραμματίζουν μηχανές που θα μπορούν να αποθηκεύουν και να ανακτούν πυρηνικά απόβλητα. Αυτές οι μηχανές θα λειτουργούν με μεγάλη ακρίβεια και θα χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση των δοχείων σε προκαθορισμένες θέσεις. Σημειώνεται ότι, εξίσου σημαντικό είναι το να μπορούν αυτά τα τοξικά απόβλητα να ανακτηθούν, καθώς οι νομικές απαιτήσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Την ίδια ώρα στη Βρετανία δεν έχει επιλεγεί ακόμα χώρος όπου θα μπορεί να γίνει η αποθήκευση των πυρηνικών αποβλήτων, αλλά μελετά σε ποια σημεία θα μπορούσαν ενδεχομένως να χτιστούν αντίστοιχοι «τάφοι» των πιο τοξικών αποβλήτων στον κόσμο.

Τάφοι για πυρηνικά απόβλητα 100.000 ετών

Οι εγκαταστάσεις αυτές είναι κολοσσιαίες, δαπανηρές και η ιστορία έχει δείξει ότι προκαλούν κοινωνικές αντιπαραθέσεις, καθώς προορίζονται για τα πιο ραδιενεργά και μακρόβια απόβλητα της πυρηνικής βιομηχανίας. Οι διαδικασίες σχεδιασμού και κατασκευής των εγκαταστάσεων είναι παρόμοιες με τα σχέδια που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των πυραμίδων, ενώ οι μηχανικοί που θα εργαστούν σε αυτές τις εγκαταστάσεις ενδέχεται να μην δουν ποτέ το έργο τους να ολοκληρώνεται.

Η διαδικασία αδειοδότησης μπορεί να διαρκέσει από 20 έως 30 χρόνια και η σωστή επιλογή της κατάλληλης τοποθεσίας είναι κρίσιμη, αφού η γεωλογία του εδάφους είναι η βασική αρχή για ένα τέτοιο εγχείρημα. Για την ώρα, οι μηχανικοί εξετάζουν τα γεωλογικά δεδομένα για να διαπιστώσουν εάν οι βράχοι είναι ικανοί να αποθηκεύσουν και να συγκρατήσουν τα πυρηνικά απόβλητα για περισσότερα από 100.000 χρόνια.

Αρκετές τοποθεσίες μπορεί να αποδειχθούν ακατάλληλες λόγω του ότι βρίσκονται κοντά σε πηγές ή λόγω πιθανών μελλοντικών γεωλογικών αλλαγών που μπορεί να υποστούν. Σε ορισμένες χώρες, η εύρεση κατάλληλης τοποθεσίας είναι πιο δύσκολη. Για παράδειγμα, η σουηδική και φινλανδική γεωλογία είναι πιο σταθερή, ενώ σε άλλα μέρη οι τοπικές κοινότητες μπορεί να είναι απρόθυμες να φιλοξενήσουν τέτοιες εγκαταστάσεις.

Οι κοινότητες συχνά δεν είναι απρόθυμες να φιλοξενήσουν μια GDF (Εγκατάσταση Γεωλογικής Απόρριψης), ελπίζοντας σε επενδύσεις και θέσεις εργασίας. Επιπλέον, ρόλο παίζει και η εμπειρία που μπορεί να έχουν από την πυρηνική βιομηχανία. Στη Βρετανία, για παράδειγμα οι άνθρωποι είναι πιο καχυύποπτοι και επιφυλακτικοί, ενώ στη Φινλανδία οι πολίτες έχουν μια πιο θετική προσέγγιση.

Η αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων σε παλιά ορυχεία θα μπορούσε να ήταν μια φυσική λύση, αλλά τα ορυχεία δεν διαμορφώθηκαν για να ικανοποιούν τις απαιτήσεις ασφαλείας που χρειάζονται τα τοξικά πυρηνικά απόβλητα, πράγμα που θα καθιστούσε το εγχείρημα ριψοκίνδυνο. Το σχέδιο για μια GDF απαιτεί πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια, καθώς οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις δεν έχουν σχεδιαστεί για την αποθήκευση αποβλήτων υψηλού ραδιενεργού επιπέδου.

Συμπερασματικά, οι διαδικασίες για την αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων απαιτούν προσεκτικό σχεδιασμό ακριβείας, προσαρμογή στις τεχνολογικές εξελίξεις και φυσικά συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες. Οι μηχανικοί και οι επιστήμονες εργάζονται από τώρα σκληρά, για να εγγυηθούν την ασφάλεια για τις μελλοντικές γενιές, με την αίσθηση του σκοπού να τους κινητοποιεί παρά την πιθανότητα να μην δουν ποτέ την ολοκλήρωση του έργου τους.