Σε διαβούλευση ο νόμος για το δημοσιονομικό πλαίσιο - 10+1 ερωτήσεις για αλλαγές και μέτρα ενίσχυσης

Το νομοσχέδιο με τίτλο «Διασφάλιση δημοσιονομικής ισορροπίας: Μεταρρύθμιση πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης – Τροποποίηση ν. 4270/2014 για την προσάρτηση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1265 του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2024 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2011/85/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών μελών», αποτελεί κόψιμο για τη δημοσιονομική πολιτική, τροποποιώντας τις βασικές αρχές του Δημόσιου Λογιστικού και το ισχύον περιορισμοί κανόνων και διαδικασιών για τη δημοσιονομική διαχείριση

Στο νέο νομοσχέδιο:

• Tροποποιούνται οι γενικές αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης ενσωματώνοντας τον κανόνα καθαρών δαπανών, όπως προβλέπεται στο νέο ευρωπαϊκό περιορισμοί οικονομικής διακυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, οι δαπάνες του κράτους και των φορέων γενικής κυβέρνησης δεν θα πρέπει να αυξάνονται ταχύτερα από έναν συγκεκριμένο ρυθμό μεταβολής, όπως αυτός προσδιορίζεται στο τετραετές Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό-Διαρθρωτικό Σχέδιο, ανεξαρτήτως της πορείας των δημοσίων εσόδων που δεν συνδέονται με συγκεκριμένα ενεργητικά μέτρα πολιτικής.

• Eπιπλέον, ισχύουν οι επιπρόσθετες προβλέψεις για το δημοσιονομικό έλλειμμα που πρέπει να παραμένει χαμηλότερο από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ και η δημοσιονομική θέση του πρωτογενούς ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης που πρέπει να είναι πλεονασματική

• Με βάση το νέο Ευρωπαϊκό περιορισμοί οικονομικής διακυβέρνησης, εισάγονται οι περιπτώσεις επιτρεπτών αποκλίσεων από τον κανόνα των καθαρών δαπανών (γενική και εθνική ρήτρα διαφυγής)

• Η αρχιτεκτονική της νέας δημοσιονομικής διαχείρισης βασίζεται σε ένα Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό-Διαρθρωτικό Σχέδιο (ΜΔΣ), το οποίο θα συντάσσεται κάθε τέσσερα έτη και εκεί θα αποτυπώνεται ο δεσμευτικός δημοσιονομικός στόχος των καθαρών πρωτογενών δαπανών της χώρας. Την ίδια ώρα, θεσπίζονται κανόνες για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας και διορθωτικός μηχανισμός για την περίπτωση παραβίασής τους

• Οι στόχοι που τίθενται από το ΜΔΣ για τον ρυθμό αύξησης των καθαρών δαπανών, αφού γίνουν αποδεκτοί από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι δεσμευτικοί τόσο για τον ετήσιο προϋπολογισμό όσο και για τον πολυετή δημοσιονομικό προγραμματισμό

• Πλέον, πριν την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού, θα συντάσσεται ετησίως και Πολυετής Δημοσιονομικός Προγραμματισμός, έτσι όθεν να υπάρχει η δημόσια πληροφόρηση για το μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό

• Επιπροσθέτως, ενσωματώνονται οι προβλέψεις της οδηγίας για την ενίσχυση του ρόλου του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο αναβαθμίζεται σε θεσμικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο.

Νέα δημοσιονομικά μέτρα ενίσχυσης πολιτών

Επιπλέον, στο νέο νομοσχέδιο συμπεριλαμβάνονται τα νέα δημοσιονομικά μέτρα ενίσχυσης των πολιτών και των επενδύσεων που ανακοινώθηκαν τον Απρίλιο του 2025:

• Επιστροφή ενός ενοικίου ετησίως για την κύρια και τη φοιτητική κατοικία

• Ετήσια οικονομική ενίσχυση ύψους 250 ευρώ για συνταξιούχους, ανασφάλιστους υπερήλικες και άτομα με αναπηρία

• Παράταση ισχύος της μείωσης του φόρου εισοδήματος για δαπάνες αναβάθμισης κτιρίων για τα έτη 2025 και 2026

• Συμπληρωματικός Προϋπολογισμός ενίσχυσης του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων ύψους 500 εκατ. ευρώ

Επιπροσθέτως με το νέο νομοσχέδιο:

• Συστήνεται το «Εθνικό Μητρώο Παροχών» το οποίο θα συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο και συνεκτικό μητρώο τις παροχές σε χρήμα και σε είδος που χορηγούνται από το Δημόσιο προς φυσικά πρόσωπα και την παραγωγική αξιοποίηση των δεδομένων του Δημοσίου

• Επεκτείνεται η ετήσια αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης που είχε προβλεφθεί στα πλαίσια του Ταμείου Ανάκαμψης, κατά 100 εκατ. ευρώ ετησίως για τα έτη 2026-2030, με σκοπό τη συγκράτηση των επιστροφών Clawback

• Τροποποιείται η αρμοδιότητα για το πρόγραμμα Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών και Εθνικό Μητρώο Διοικητικών Διαδικασιών «Μίτος», για το οποίο πλέον θα έχουν συναρμοδιότητα τα Υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Εσωτερικών

• Εισάγονται ρυθμίσεις για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δημοσιονομικών ελέγχων με επικαιροποιήση της σχετικής μεθοδολογίας και των διαδικασιών που ακολουθούνται

• Καλύπτεται το νομοθετικό κενό που αφορά σε μετακινήσεις υπαλλήλων του δημοσίου με μειονέκτημα που χρήζουν συνοδού ή/και σκύλου βοηθείας

• Επεκτείνεται το Κίνητρο Επίτευξης Δημοσιονομικών Στόχων και στο Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο και εισάγονται ρυθμίσεις για τις αποσπάσεις υπαλλήλων στη Διεύθυνση Ελέγχου Δράσεων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και στον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (Ο.Δ.ΔΗ.Χ.).

Το νέο δημοσιονομικό περιορισμοί σε 10 + 1 ερωτήσεις και απαντήσεις

Ακολουθούν ερωτήσεις - απαντήσεις σχετικά με το νέο νομοσχέδιο και τις αλλαγές που αυτό εισάγει:

1. Ποια είναι η βασική μεταποίηση που εισάγεται;

Τροποποιούνται οι γενικές αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης και ενσωματώνεται ο κανόνας των καθαρών δαπανών. Δηλαδή, οι κρατικές δαπάνες δεν θα πρέπει να αυξάνονται ταχύτερα από έναν συγκεκριμένο ρυθμό μεταβολής, όπως αυτός προσδιορίζεται στο τετραετές Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό-Διαρθρωτικό Σχέδιο, ανεξαρτήτως της πορείας των δημοσίων εσόδων που δεν συνδέονται με συγκεκριμένα ενεργητικά μέτρα πολιτικής.

2. Ποιες λογίζονται ως κρατικές δαπάνες;

Οι συνολικές δαπάνες του κράτους και των φορέων γενικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων των ΟΤΑ, των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης και των νομικών προσώπων του δημοσίου, αφαιρουμένων των τόκων, των δαπανών που χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά προγράμματα (ΕΣΠΑ και Ταμείο Ανάκαμψης) και των έκτακτων δαπανών που συνδέονται κυρίως με φυσικές καταστροφές.

Για τη χώρα μας οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες υπολογίζονται σε κατά πρόσβαση 100 δισ. ευρώ. Για το 2026 ο στόχος που έχει τεθεί από το Μεσοπρόθεσμο , όπως εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ορίζει ότι δεν μπορούν να αυξηθούν πάνω από 3,6%. Άρα οι καθαρές δαπάνες μπορούν να αυξηθούν ως κατά πρόσβαση 3,6 δισ. ευρώ το 2026 σε σχέση με το 2025. Σημειώνεται ότι περεταίρω αύξηση πέραν των 3,6 δις και ως 0,3% του ΑΕΠ είναι δυνατή εφόσον οι καθαρές δαπάνες των προηγούμενων ετών είναι χαμηλότερες από τα όρια που έχουν τεθεί.

3. Αν έχουμε περισσότερα έσοδα, δεν μπορούμε να αλλάξουμε το στόχο των δαπανών;

Μόνο αν τα επιπλέον έσοδα αφορούν ενεργητικά μέτρα πολιτικής αύξησης , όπως είναι για παράδειγμα η εξόντωση της φοροδιαφυγής. Αν πρόκειται για έσοδα που προέρχονται, για παράδειγμα, από μια καλή χρονιά στον τουρισμό ή από την αύξηση της κατανάλωσης, ο στόχος των δαπανών δεν μπορεί να αλλάξει.

4. Αν πετύχεις μικρότερες δαπάνες ;

Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το χώρο τα επόμενα έτη, αλλά ως 0,3% του ΑΕΠ επιπλέον σε σχέση με τους ετήσιους στόχους.
Αυτό ακριβώς συνέβη με το καλύτερο πρωτογενές αποτέλεσμα που ανήλθε σε 4,8% το 2024 . Επειδή δημιουργήθηκε δημοσιονομικός χώρος από τα μέτρα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, μπορέσαμε να προχωρήσουμε σε επιπλέον μόνιμα μέτρα ύψους 1,1, δισ. ευρώ από το 2025 (επιστροφή ενός ενοικίου ετησίως, επίδομα 250 ευρώ σε συνταξιούχους και αύξηση κατά 500 εκατ. του ΠΔΕ). Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο, έχουμε τη δυνατότητα να ξεπεράσουμε το όριο του 3,6% και το 2026, ως 0,3% του ΑΕΠ.

5. Σε μια καλή χρονιά για την οικονομία , που πηγαίνουν τα επιπλέον έσοδα αφού δεν μπορούν να επιστραφούν στην κοινωνία ;

Σε περιόδους που η οικονομία αποδίδει καλύτερα του αναμενομένου τα επιπλέον έσοδα θα πρέπει είτε να αποπληρώνουν χρέος, είτε να αποταμιεύονται.

6. Και σε μια άθλια χρόνια ; Πρέπει να ληφθούν μέτρα εξοικονόμησης δαπανών;

Όχι. Θα μπορούμε να συνεχίσουμε να αυξάνουμε με τον ίδιο ρυθμό τις δαπάνες από τα χρήματα που έχουν αποταμιευτεί, έτσι όθεν να εξέλθουμε πιο γρήγορα από την όποια κρίση.

7. Αν μια χώρα υπερβεί τον κανόνα δαπανών, έχει ποινές ;

Εξαίρεση γίνεται μόνο για έκτακτες δαπάνες που αφορούν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως είναι μια πανδημία ή μεγάλης διάταση φυσική καταστροφή. Στις άλλες περιπτώσεις υπέρβασης των δαπανών κινείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος που συνοδεύεται από περιοριστικές πολιτικές.

8. Ο παλιός κανόνας που υπαγόρευε ότι το έλλειμμα δεν πρέπει να ξεπερνά το 3% δεν ισχύει πλέον;

Η πρόβλεψη αυτή εξακολουθεί να ισχύει. Το δημοσιονομικό έλλειμμα πρέπει να παραμένει χαμηλότερο από το 3% του ΑΕΠ και η δημοσιονομική θέση του πρωτογενούς ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης που πρέπει να είναι πλεονασματική.

9. Η ρήτρα διαφυγής , αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα;

Ναι. Η Ελλάδα ενεργοποίησε το αίτημα της για την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους στόχους. Είναι μια διαδικασία που επιτρέπει στα κράτη-μέλη δημοσιονομική ευελιξία για αμυντικές επενδύσεις χωρίς αυτές οι δαπάνες να υπολογίζονται στους δημοσιονομικούς περιορισμούς.

10. Κάθε πότε θα προσδιορίζονται οι στόχοι των δαπανών;

Η αρχιτεκτονική της νέας δημοσιονομικής διαχείρισης βασίζεται σε ένα Μεσοπρόθεσμο- Δημοσιονομικό Διαρθρωτικό Σχέδιο (ΜΔΣ), το οποίο θα συντάσσεται κάθε τέσσερα έτη και εκεί θα αποτυπώνεται ο δεσμευτικός στόχος των καθαρών πρωτογενών δαπανών της χώρας. Πλέον, πριν την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού θα συντάσσεται ετησίως και Πολυετής Δημοσιονομικός Προγραμματισμός, έτσι όλοι να γνωρίζουν τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό, ο οποίο θα κινείται εντός των ορίων που έχουν τεθεί στο τετραετές ΜΔΣ.

11. Τι προβλέπει το νομοσχέδιο για το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο;

Προβλέπεται η ενίσχυση του ρόλου του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο αναβαθμίζεται σε θεσμικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο.