Στον υδάτινο κόσμο της Βιστωνίδας λίμνης

Η Θράκη αρνείται να περιοριστεί σε λέξεις, ορισμούς και περιγραφές. Εδώ το τοπίο ανασαίνει ελεύθερα, πλέκει εικόνες με φως και σιωπή, με ήχους από καλαμιές και βιαστικά φτερουγίσματα… Από τις εκβολές του Νέστου έως το Δέλτα του Εβρου η ακτογραμμή ξεδιπλώνεται σαν νήμα που συνδέει λιμνοθάλασσες, λίμνες, καλαμιώνες και βάλτους –ένας πολύπλοκος, ζωντανός οργανισμός που φιλοξενεί εκατοντάδες είδη άγριας ζωής.

Η λίμνη Βιστωνίδα, με την οποία θα ασχοληθούμε σε αυτό το άρθρο, απλώνεται χαμηλά ανάμεσα στους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης. Ενα φυσικό άνοιγμα ενώνει τα νερά της με το Αιγαίο, εκεί όπου το Πόρτο Λάγος γαντζώνεται στη στεριά σε ένα λιμάνι μικρό, αλλά γεμάτο ιστορίες. Πριν από χιλιάδες χρόνια η λίμνη Βιστωνίδα ήταν ανοιχτός κόλπος προς τη θάλασσα. Τα ποτάμια Κόσυνθος, Κομψάτος και Τραύος έφραξαν με τις φερτές ύλες τους την είσοδο του κόλπου και σήμερα τροφοδοτούν με νερό μια λίμνη που έχει έκταση περίπου 42.000 στρέμματα.

Για αιώνες ο άνθρωπος έμαθε να ζει με τη φύση της περιοχής όχι ως κυρίαρχος, αλλά ως μέρος της –κατανοώντας πως η δική του ευημερία εξαρτάται από την ισορροπία του οικοσυστήματος. Τα τελευταία χρόνια όμως μοιάζει να έχει λησμονήσει αυτήν τη λεπτή, θεμελιώδη αλήθεια. Με άποψη και στάση ζωής που θυμίζει ότι ξέχασε τη θέση του στον κόσμο, παρεμβαίνει, αλλοιώνει, φθείρει και καταστρέφει όσα η φύση τού έχει προσφέρει γενναιόδωρα δίχως να του ζητήσει τίποτα πίσω.

Ματιές στην πολυτάραχη ιστορία της Θράκης

Εδώ κατοικούσε το θρακικό φύλο των Βιστώνων, με γενάρχη τον μυθικό Διομήδη, το οποίο φημιζόταν για τα άγρια άλογά του –άλογα που λέγεται πως τρέφονταν με ανθρώπινη σάρκα! Ο ημίθεος Ηρακλής, πάντα παρών εκεί όπου η ανθρώπινη λογική λυγίζει, ανέλαβε να τα δαμάσει και να τα φέρει στον Ευρυσθέα. Οπως λέει ο μύθος, στον όγδοο άθλο του αντιμετώπισε την ορμή των Βιστώνων σκάβοντας μια διώρυγα από τη θάλασσα προς την ενδοχώρα. Τα νερά του Αιγαίου πλημμύρισαν τον τόπο και κάπως έτσι, σύμφωνα πάντα με την αρχαία φαντασία, ως πράξη ηρωισμού και θεϊκής παρέμβασης γεννήθηκε η λίμνη Βιστωνίδα.

Στους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους το σημερινό Πόρτο Λάγος φιλοξενούσε λιμάνι. Οταν οι Ενετοί εγκαταστάθηκαν εδώ, ίδρυσαν το Porto Lago –έναν ναυτικό κόμβο για τις εμπορικές τους μετακινήσεις προς την Ανατολή. Καθώς ο χρόνος προχωρούσε, ήρθε και η οθωμανική παρουσία να προσθέσει ακόμη ένα όνομα στον χάρτη της μνήμης: «Μπουρού Γκιόλ» –ένα τοπωνύμιο που ακόμη και σήμερα ακούγεται από τα χείλη παλιών ντόπιων σαν ηχώ μιας μακρινής εποχής που δεν χάθηκε εντελώς ποτέ.

Πόρτο Λάγος, στις όχθες της Βιστωνίδας

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου συστεγάζεται με το μουσουλμανικό τέμενος «Τεκές του Κιουτουκλού Μπαμπά» | ΑΡΧΕΙΟ ΘΟΔ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

Η περιήγηση ξεκινά από το μικρό λιμάνι του Πόρτο Λάγος. Πρώτη στάση, το μετόχι του Αγίου Νικολάου –ένα μοναστήρι που μοιάζει να επιπλέει πάνω στη λιμνοθάλασσα, καθώς είναι χτισμένο σε δύο μικρά νησάκια ενωμένα με τη στεριά μέσω μιας ξύλινης γέφυρας. Στο ένα νησάκι βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, προστάτη των θαλασσινών και, όπως τον αποκαλούν εδώ, «νοικοκύρη» του τόπου. Στο δεύτερο, μικρότερο νησί ξεπροβάλλει το λιτό εκκλησάκι της Παναγίας Παντάνασσας –χώρος σιωπής, περισυλλογής και ανεπιτήδευτης ομορφιάς.

Πλάι στο ψαρολίμανο, εκεί όπου οι βάρκες αναπαύονται στις σκιές του απογεύματος, απλώνεται ένας μικρός πευκώνας. Παρότι η έκτασή του δεν εντυπωσιάζει, η ζωή που φιλοξενεί σίγουρα το κάνει μοναδικό σημείο– κυρίως την ώρα που πέφτει ο ήλιος και οι ερωδιοί επιστρέφουν στις φωλιές τους σκίζοντας με τις σιλουέτες τους τον φλεγόμενο ουρανό.

Ακολουθώντας τις βόρειες όχθες της λίμνης μέσα από δρόμους σκεπασμένους με πυκνή βλάστηση φτάνουμε στα ερείπια της Αναστασιούπολης. Η πόλη, χτισμένη από τον αυτοκράτορα Αναστάσιο και ενισχυμένη αργότερα από τον Ιουστινιανό με ισχυρά τείχη, γνώρισε ακμή μέχρι την καταστροφή της από τις επιδρομές των Ούνων.

Λίγο πιο νότια, κοντά στο χωριό Σέλινο, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου –ένα από τα λιγοστά μνημεία που για αιώνες υπήρξαν κοινός τόπος προσευχής για χριστιανούς και μουσουλμάνους. Οι μουσουλμάνοι τον γνωρίζουν ως τον «τεκέ του Κιουτουκλού Μπαμπά», ιερό χώρο των Δερβίσηδων. Χρονολογείται στον 15ο ή 16ο αιώνα με το ανατολικό τμήμα του να λειτουργεί σήμερα ως χριστιανικός ναός.

Στα αρχαία Αβδηρα

Λίγα χιλιόμετρα δυτικά από το Πόρτο Λάγος, τα Αβδηρα ξεδιπλώνουν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια της θρακικής ιστορίας. Η πόλη πήρε το όνομά της από τον Αβδηρο, σύντροφο του Ηρακλή, που -σύμφωνα με τον μύθο- κατασπαράχθηκε από τα άγρια άλογα του βασιλιά Διομήδη. Ομως πίσω από αυτήν την τραγική μυθολογική απαρχή αναδύεται ένας κόσμος ανθρώπινης δημιουργίας και επιμονής.

Οι Αβδηρίτες δεν περιορίστηκαν στους θρύλους. Καλλιέργησαν τη γη, εκμεταλλεύτηκαν τη θάλασσα, δημιούργησαν εργαστήρια και διαμόρφωσαν μια πόλη που ανέπνεε ρυθμούς εμπορίου και ιδεών. Εδώ γεννήθηκαν ορισμένα από τα πιο ανήσυχα πνεύματα του αρχαίου κόσμου: ο Δημόκριτος που πρώτος μίλησε για την ύπαρξη των ατόμων· ο Πρωταγόρας που τόλμησε να θέσει τον άνθρωπο στο κέντρο της σκέψης· ο Λεύκιππος και ο Ανάξαρχος.

Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος, ενώ στο σύγχρονο χωριό Αβδηρα το αρχαιολογικό μουσείο προσφέρει μια γήινη, κατανοητή αφήγηση της ιστορίας της περιοχής.

🔹 Πληροφορίες για το μουσείο: τηλ. 25410-51003

Το οικοσύστημα της Βιστωνίδας

Παρέα ερωδιών στα ήρεμα, σαν καθρέφτης, νερά της Βιστωνίδας | ΑΡΧΕΙΟ ΘΟΔ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

Η λίμνη Βιστωνίδα, με την ανοιχτή επικοινωνία της με το Αιγαίο, φιλοξενεί ένα δυναμικό υγροτοπικό περιβάλλον. Τα νερά της -άλλοτε γλυκά, άλλοτε υφάλμυρα- μεταβάλλονται ανάλογα με την εποχή δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες για πληθώρα υδρόβιων ειδών. Ξεχωρίζουν οι κέφαλοι, ψάρια γνωστά ήδη από την αρχαιότητα για την αξία τους.

Στη λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος και στη Βιστωνίδα καταγράφονται περισσότερα από 260 είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων η σημαντική αποικία ερωδιών με εκατοντάδες φωλιές στον παρακείμενο πευκώνα. Το φθινόπωρο καταφτάνουν εδώ, σε μεγάλα σμήνη, τα πανέμορφα φοινικόπτερα.

Από το 2008 η περιοχή προστατεύεται στο πλαίσιο του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, που καλύπτει και τις γειτονικές λίμνες Ισμαρίδα και το Δέλτα του Νέστου. Ωστόσο η ανθρώπινη πίεση -από γεωργικές πρακτικές μέχρι άναρχη δόμηση και παράνομο κυνήγι- συνεχίζει να απειλεί την εύθραυστη ισορροπία αυτού του πολύτιμου βιότοπου.

🔹 Περισσότερες πληροφορίες

Παρατήρηση πουλιών και ήπιες δραστηριότητες

Η περιοχή ενδείκνυται για πολλές υπαίθριες δραστηριότητες | ΑΡΧΕΙΟ ΘΟΔ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

Η περιοχή γύρω από τη Βιστωνίδα αποτελεί ιδανικό προορισμό για παρατήρηση πουλιών –μια εμπειρία που αποκαλύπτει τη βιοποικιλότητα του τόπου με τον πιο άμεσο και αθόρυβο τρόπο. Εκτός από το birdwatching, η λιμνοθάλασσα και οι γύρω εκτάσεις προσφέρονται για ήπιες δραστηριότητες στη φύση: πεζοπορία σε παραλίμνια μονοπάτια, ποδηλατικές διαδρομές μέσα από καλαμιώνες και πευκώνες, ακόμα και βαρκάδα ή κανό στα ήρεμα νερά. Καθώς η περιοχή είναι εκτεταμένη και γεμάτη μικρές φυσικές «παγίδες», η παρουσία ενός έμπειρου συνοδού μπορεί να κάνει τη διαφορά.

🔹 Για οργανωμένες εξορμήσεις και ασφαλή πλοήγηση στον υγροτοπικό λαβύρινθο απευθυνθείτε στο τοπικό οικοτουριστικό γραφείο Riverland, τηλ. 25410-62488 & 6973417189 

Διαμονή

Στην ευρύτερη παρουσιαζόμενη περιοχή θα μείνετε στα καταλύματα:

● «Villa Elea Mare», τηλ. 6936747366
● «Porto Lagos Rooms», τηλ. 25410-96040
● «Nero Seascape Suites», τηλ. 25311-31905
● «Agnanti», τηλ. 25410-51991
● «Πέτρινος Λόφος», τηλ. 25410-96930

🔴 www.viewsofgreece.com