Τα εμπόδια που βάζει η Κίνα με τους περιορισμούς στις σπάνιες γαίες και οι εναλλακτικές λύσεις

Η κύρωση της Κίνας τον περασμένο Απρίλιο έχει ανατρέψει τις αλυσίδες εφοδιασμού που είναι καθοριστικές για τις αυτοκινητοβιομηχανίες, τους κατασκευαστές αεροδιαστημικής, τις εταιρείες ημιαγωγών και τους κατασκευαστές στρατιωτικού υλικού σε όλο τον κόσμο.

Αυτός είναι ο λόγος που διπλωμάτες, αυτοκινητοβιομηχανίες και άλλα στελέχη από την Ινδία, την Ιαπωνία και την Ευρώπη αναζητούν επειγόντως συναντήσεις με αξιωματούχους του Πεκίνου για να πιέσουν για την ταχύτερη έγκριση των εξαγωγών μαγνητών σπάνιων γαιών καθώς οι ελλείψεις απειλούν να σταματήσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

Μάλιστα οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες έσπευσαν ήδη να κρούσουν καμπανάκι κινδύνου λέγοντας ότι οι περιορισμοί που έχει επιβάλει η Κίνα απειλούν όχι μόνο να διαταράξουν την αλυσίδα παραγωγής αλλά και να πλήξουν τις τοπικές οικονομίες.

Δεν είναι οι μόνες. Επιστολή, η οποία υπογράφηκε από τους επικεφαλής της Συμμαχίας για την Καινοτομία στην Αυτοκινητοβιομηχανία και της MEMA, της Ένωσης Προμηθευτών Οχημάτων αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ενώ καταβάλλονται προσπάθειες για την ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού και των προμηθευτών αυτών των στοιχείων εκτός Κίνας, αυτό θα απαιτήσει επιπλέον χρόνο και δεν θα μετριάσει την άμεση ένδεια στοιχείων ζωτικής σημασίας για τα εξαρτήματα αυτοκινήτων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή οχημάτων εδώ στην Κίνα».

Στάση αναμονής από το Λευκό Οίκο και εταιρείες

Ο Λευκός Οίκος που πυροδότησε τον πόλεμο με την επιβολή δασμών 145% σε βάρος του Πεκίνου, το οποίο απάντησε επιβάλλοντας τους δικούς του δασμούς, παρακολουθεί τις εξελίξεις ενώ αφήνει υπόνοιες ότι για την Ουάσιγκτον η καθυστέρηση από την πλευρά του Πεκίνου να χαλαρώσει τους περιορισμούς συνιστά αθέτηση της συμφωνίας της Γενεύης.

Οι αποστολές των μαγνητών, απαραίτητων για τη συναρμολόγηση πολλών προϊόντων, από αυτοκίνητα και drones ως ρομπότ και πυραύλους, έχουν ακινητοποιηθεί σε πολλά κινεζικά λιμάνια, ενώ οι αιτήσεις για άδειες διεκπεραιώνονται μέσω του κινεζικού ρυθμιστικού συστήματος.

Η αναστολή έχει προκαλέσει θορύβηση στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών και στις πρωτεύουσες των χωρών - από το Τόκιο ως την Ουάσινγκτον - καθώς οι αξιωματούχοι προσπαθούσαν να εντοπίσουν περιορισμένες εναλλακτικές επιλογές σε μέσω φόβων ότι η παραγωγή νέων αυτοκινήτων και άλλων ειδών θα μπορούσε να σταματήσει ως το τέλος του καλοκαιριού.

«Εάν η κατάσταση δεν αλλάξει γρήγορα, οι καθυστερήσεις στην παραγωγή, επιπλέον και οι διακοπές της παραγωγής, δεν μπορούν πλέον να αποκλειστούν», δήλωσε στο Reuters η Χίλντεγκαρντ Μιούλερ, επικεφαλής του γερμανικού λόμπι αυτοκινήτων.

Οι εναλλακτικές που εξετάζονται

Παράλληλα με τις διπλωματικές πρωτοβουλίες με στόχο να αρθεί το αδιέξοδο πολλές είναι οι εταιρείες που κατασκευάζουν αυτοκίνητα ο οποίες ψάχνουν εναλλακτικές λύσεις. Μεταξύ άλλων εξετάζουν το ενδεχόμενο η παραγωγή να γίνεται σε μέρει στην Κίνα. Άλλες εναλλακτικές είναι η παραγωγή μηχανών ηλεκτρικών αυτοκινήτων σε κινεζικά εργοστάσια ή η αποστολή μηχανών που έχουν κατασκευαστεί στις ΗΠΑ στην Κίνα για να τοποθετηθούν οι μαγνήτες.

Η ένδεια μαγνητών πλήττει σε μεγαλύτερο βαθμό τα ηλεκτρικά και τα υβριδικά οχήματα περισσότερο από τα συμβατικά αυτοκίνητα και φορτηγά. Ένα τυπικό ηλεκτρικό όχημα περιέχει πολύ περισσότερες σπάνιες γαίες από ένα βενζινοκίνητο μοντέλο, αλλά μαγνήτες σπάνιων γαιών υπάρχουν σε κάθε σύγχρονο όχημα.

Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να ξεπεραστεί το εμπόδιο με την εξαγωγή των σπανίων γαιών καθώς οι περιορισμοί δεν αφορούν το τελικό προϊόν.

Η αποστολή ενός ημιτελούς εξαρτήματος για την εγκατάσταση ενός μαγνήτη μικρού μεγέθους αυξάνει το αξία και τον χρόνο που απαιτείται για την κατασκευή του, αλλά οι εταιρείες το βλέπουν ενδεχομένως ως τη μόνη εναλλακτική λύση από το να κλείσουν εντελώς ορισμένες γραμμές παραγωγής.

Η κίνηση αυτή θα μπορούσε να εκθέσει τους κατασκευαστές αυτοκινήτων σε πρόσθετους δασμούς, αλλά τα στελέχη της αυτοκινητοβιομηχανίας πιστεύουν ότι η εναλλακτική λύση θα ήταν επιπλέον χειρότερη.

Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, μια τέτοια κίνηση θα είναι πλήγμα για τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος ξεκίνησε τον εμπορικό πόλεμο με στόχο να επιστρέψει η παραγωγή πίσω στις ΗΠΑ.

Οι αυτοκινητοβιομηχανίες αναζητούν επίσης εναλλακτικές πηγές για μαγνήτες στην Ευρώπη και την Ασία, αντί να τους αγοράζουν απευθείας από την Κίνα. Ωστόσο καμία από αυτές τις πηγές δεν θα παρείχε αρκετούς μαγνήτες για να υποστηρίξει τη ζήτηση από την αυτοκινητοβιομηχανία.

Μια άλλη επιλογή είναι η επιστροφή σε παλαιότερη τεχνολογία ηλεκτροκινητήρων που δεν χρησιμοποιεί μαγνήτες σπάνιων γαιών. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες σταμάτησαν να χρησιμοποιούν αυτούς τους κινητήρες επειδή οι τρέχουσες εκδόσεις είναι φθηνότερες και πιο αποδοτικές.

Επίσης εξετάζεται το ενδεχόμενο από τις αυτοκινητοβιομηχανίες να αφαιρέσουν ορισμένα premium χαρακτηριστικά, όπως τα ρυθμιζόμενα καθίσματα, που χρησιμοποιούν αρκετούς μικροσκοπικούς ηλεκτροκινητήρες. Τα συστήματα ηχείων υψηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιούν μαγνήτες σπάνιων γαιών θα μπορούσαν επίσης να αντικατασταθούν με πιο υποβαθμισμένες εκδόσεις.

Πώς το Πεκίνο έγινε κυρίαρχο στον «πόλεμο» για τις σπάνιες γαίες

Το Πεκίνο έχει επενδύσει δισεκατομμύρια στην παραγωγή των σπάνιων γαιών και φρόντισε να ελέγχει πλήρως την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα – από την εκσκαφή ως την παραγωγή των μόνιμων μαγνητών, που είναι απαραίτητοι για τα λάπτοπ, τα ηλεκτρικά οχήματα αλλά και τα μαχητικά αεροσκάφη.

Σύμφωνα με τον ερευνητικό οίκο CRU, η Κίνα καλύπτει το 90% των παγκόσμιων αναγκών σε μαγνήτες από σπάνια ορυκτά -κάτι που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για την Ουάσινγκτον, δεδομένου ότι πλέον απαγορεύεται και η εξαγωγή μαγνητών στις ΗΠΑ.

Αποτελεί, επίσης, μεγάλο «πονοκέφαλο» για κολοσσούς όπως η Tesla και η Apple, που προμηθεύονται τις απαραίτητες για τα προϊόντα τους σπάνιες γαίες από την Κίνα.

Μάλιστα, ειδικοί του χώρου επισημαίνουν ότι θα περάσουν πολλά χρόνια πριν οι ΗΠΑ καταφέρουν να φτιάξουν δική τους εφοδιαστική αλυσίδα σπάνιων μετάλλων.

«Οι ΗΠΑ δεν έχουν τα μέσα για να δημιουργήσουν τα υλικά που χρειάζονται για να φτιάξουν τις συσκευές τις οποίες χρειάζονται» λέει χαρακτηριστικά στο έντυπο TIME ο Λάιλ Τράιτεν, γνώστης σε θέματα ορυκτών.

Δεν είναι η πρώτη κίνηση που οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται ως «χαρτί» σε εμπορική και πολιτική αντιπαράθεση: το 2010, το «μπλόκο» της Κίνας στις εξαγωγές των σπάνιων γαιών προς την Ιαπωνία οδήγησε σε μια τεράστια αύξηση των τιμών.

Η Κίνα παραπέμφθηκε όμως σε δίκη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, την οποία και έχασε.

Οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας και της Γροιλανδίας

Τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας, στα οποία έσπευσε να εξασφαλίσει πρόσβαση μέσω συμφωνίας με το Κίεβο ο Ντόναλντ Τραμπ περιλαμβάνουν γραφίτη, ουράνιο, τιτάνιο, λίθιο και βηρύλλιο, αν και κανένα από αυτά δεν θεωρείται μεταξύ των 5 μεγαλύτερων στον κόσμο σε όγκο.

Τα κοιτάσματα μεταλλεύματος τιτανίου της Ουκρανίας θεωρούνται τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη και αντιπροσωπεύουν το 7% των παγκόσμιων πόρων.

Διαθέτει επίσης μερικά από τα μεγαλύτερα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα λιθίου στην Ευρώπη, συνολικού ύψους κατά πρόσβαση 500.000 τόνων και είναι επίσης ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός γαλλίου στον κόσμο.

Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ το καλοκαίρι του 2024 αναφέρεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντοπίσει την Ουκρανία ως δυνητική πηγή περισσότερων από 20 κρίσιμων πρώτων υλών.

Διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι οι σπάνιες γαίες «κρύβονται» πίσω από το έντονο… ενδιαφέρον του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γροιλανδία.

Είναι ενδεικτικό άλλωστε πως οι δισεκατομμυριούχοι Μπιλ Γκέιτς και Τζεφ Μπέζος έχουν επενδύσει σε επιχειρήσεις που σκέφτονται να προχωρήσουν σε εξορύξεις στην περιοχή.

Ειδικοί εξηγούν, ωστόσο, ότι η εκσκαφή σπάνιων γαιών στη Γροιλανδία είναι ένα δύσκολο αποτόλμημα με πολλές προκλήσεις. Παρόλα αυτά, η Γροιλανδία αποτελεί μια βιώσιμη λύση -ιδιαίτερα εάν οι αμερικανικές επιχειρήσεις αναγκαστούν να αναζητήσουν σπάνιες γαίες εκτός Κίνας.