Τα οφέλη της Ελλάδας από τον κανονισμό SAFE και τα κέρδη της Τουρκίας

Η επαγγελματική-ακαδημαϊκή δικηγόρος -διεθνολόγος- υποψήφια Δρ. Διεθνούς Δικαίου Λύδια Βενέρη αναλύει στο CNN Greece τι σηματοδοτεί για την Αθήνα, ο κανονισμός SAFE.

Ως σημαντική, ειδικά από την ελληνική πλευρά, έχει αναδειχθεί, όπως υπογραμμίζει, η ενίσχυση της εθνικής χρηματοδότησης με την ενεργοποίηση της Εθνικής Ρήτρας Διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, ενώ αναμένονται και μεγαλύτερες επενδύσεις μέσω των ταμείων (πχ συνοχής), συνεισφορές από ΕΤΕ και ιδιωτικά κεφάλαια.

Αναφορικά με τη Ρήτρα Διαφυγής αναφέρει ότι κυρίως θα διευκολύνει χώρες όπως η Γερμανία, η Ισπανία, ή η Αυστρία, οι οποίες βρίσκονται κάτω από το 1% του ΑΕΠ σε δαπάνες. Για την Ελλάδα, σημειώνει ότι η αύξηση που μπορεί να γίνει είναι άνω του 2,7% του ΑΕΠ (2021). Εάν η χώρα ήθελε να κάνει πλήρη εφαρμογή του περιθωρίου της ρήτρας (+1,5% από το 2021) θα βρισκόταν στο υπέρογκο ποσό του 4,3% ΑΕΠ εμφανώς επιπλέον 3,7 δις (με όρους ΑΕΠ 2025 από τον ΠΥ2025) κάτι που δεν αναμένουμε φυσικά να συμβεί, συμπληρώνει.

Ο Κανονισμός SAFE (Security Action For Europe) εγκρίθηκε από την Κομισιόν στις 29/5/2025. Θεωρείται ο 1ος «πυλώνας» του Σχεδίου επανεξοπλισμού ReARM Europe – Readiness 2030. Αναμένεται να έχει διάρκεια 4 ετών και θα διατεθούν 150δις ευρώ (με το σύνολο της προνομιακής δανειοδότησης να στοχεύει τα 800δις), προκειμένου να χρηματοδοτηθούν «επείγουσες και μεγάλες» αμυντικές τεχνολογικές και βιομηχανικές επενδύσεις (EDTIB). Στις επιλέξιμες δαπάνες συμπεριλαμβάνονται πυρομαχικά, πύραυλοι, οχήματα, συστήματα ΑΙ, αεροδιαστημικής άμυνας, drones, αερομεταφορές, C4I, κυβερνοασφάλεια.

Η κα Βενέρη τονίζει ότι με την υποβάθμιση της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας και την διάλυση της ΠΥΡΚΑΛ (που πλέον θα στεγάζει υπουργεία) η Ελλάδα δεν μπορεί να παράγει ούτε πυρομαχικά, ούτε πυραύλους ούτε οχήματα, έτσι επί της ουσίας δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί/αξιοποιήσει το ReARM.

«Με 3-4 αμυντικές βιομηχανίες που μπορούν να διεκδικήσουν μικρά συμφέροντα καταλαβαίνετε ότι δεν μπορούμε να αναμένουμε πολλά», σημειώνει. Παράλληλα αναφέρει ότι δυστυχώς η διαχρονική υποβάθμιση του κλάδου δείχνει τώρα τα αποτελέσματά της, σε μια στιγμή που όλες οι χώρες αναζητούν εξοπλισμούς μετά και την πολύ μεγάλη ενίσχυση της Ουκρανίας.

«Τα συμφέροντα της Τουρκίας είναι τεράστια»

Η υποψήφια Δρ. Διεθνούς Δικαίου , υποστηρίζει πώς η Τουρκία δεν έχει ακριβώς αιτιάσεις αλλά απαιτήσεις, ενώ εμφανίζεται και ως μη «ικανοποιημένη» από το 35% συμμετοχής που μπορεί να έχει ως τρίτη χώρα υποψήφια για ένταξη. Έχει ήδη προβεί σε επιθετικές εξαγορές στην Ιταλία, ενώ συνάπτει διμερείς σχέσεις με Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία (των οποίων οι τράπεζες είναι εκτεθειμένες σε δανεισμό στην Τουρκία) και πιθανώς σύντομα και με την Πολωνία.

Ακόμη και με την συμμετοχή στο 35% όμως, όταν η τουρκική βιομηχανία αριθμεί 3.500 εταιρείες με τουλάχιστον 100.000 εργαζομένους, αυξημένες εξαγωγές κατά 65%, αλλά και ιδιαίτερα στενή σύμπραξη στην αμυντική βιομηχανία και στο περιορισμοί του ΝΑΤΟ, δηλώνει « ότι τα συμφέροντα για την γείτονα μπορεί να είναι τεράστια, ειδικά στο σενάριο που η Άγκυρα (όπως απειλεί) παρακάμψει πλήρως την SAFE και συνάψει ξεχωριστές διμερείς συμφωνίες με άλλες χώρες». Σε αυτό το πλαίσιο, τονίζει ότι η ενίσχυση λοιπόν της διπλωματίας και των διπλωματικών μας σχέσεων επιβάλλεται να γίνει άμεσα.

Τα ως στιγμής δεδομένα σύμφωνα με την κα Βενέρη υποδεικνύουν ότι η Τουρκία θα συμμετάσχει, κάτι που αποτελεί διπλωματική ήττα για την χώρα μας και κίνδυνο για τα εθνικά συμφέροντά μας. Αν και ως στιγμής η Ελλάδα έχει αποτελέσει πρωτοστάτη στην εξωτερική πολιτική των Βρυξελλών, το ζήτημα είναι, όπως δηλώνει, ποιο διαπραγματευτικό «χαρτί» έχει επιπλέον να αξιοποιήσει.

Τα ζητήματα που υποδεικνύουν την επιθετικότητα της Τουρκίας είναι συγκεκριμένα. Από την άρση του casus belli (που αν πράγματι υπάρξει τίθεται το ερώτημα αν πρέπει να αναμένουμε και επέκταση των χωρικών υδάτων σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο), στην υπογραφή της UNCLOS από την Τουρκία. Από την διακοπή της παράνομης πρακτικής αμφισβητήσεων στο Αιγαίο και στις αναφορές στην «γαλάζια πατρίδα», στην εκγύμναση των δικαιωμάτων μας όπως απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασσας (προκειμένου να προχωρήσει η πόντιση του καλωδίου νοτίως της Κάσσου). Από την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο περιορισμοί του Διεθνούς Δικαίου, ως την παράνομη κατοχή των εδαφών της Κύπρου, υπάρχουν πολλά ζητήματα στα οποία η τουρκική πολιτική θα πρέπει να αλλάξει για να μη θεωρείται χώρα εχθρική κατά κρατών-μελών.

Κατά τα την ίδια, με τα περισσότερα κεφάλαια της ενταξιακής διαδικασίας να παραμένουν κλειστά η Τουρκία, χωρίς να είναι μέλος, εισέρχεται σε ένα από τα πιο στρατηγικά πεδία. «Οδηγούμαστε στο οξύμωρο να εγκρίνουμε τη χρηματοδότηση της Τουρκίας με μεγάλα ευρωπαϊκά προγράμματα, και κάποια στιγμή μπορεί να φτάσουμε να αγοράσουμε οπλικά συστήματα τουρκικής τεχνολογίας ενώ η Τουρκία συνεχίζει τις αντίθετες με το διεθνές δίκαιο αιτιάσεις της στο Αιγαίο», συμπληρώνει υπογραμμίζοντας πώς «με υποχωρητικές πολιτικές σε κανένα μέτωπο δεν διασφαλίζονται τα εθνικά συμφέροντα».

Το βέτο της Αθήνας έναντι της Τουρκίας

Η κα Βενέρη υποστηρίζει ότι καθώς η Τουρκία ως τρίτη χώρα δεν αποκλείστηκε ρητά από τον SAFE και δεν έχει γίνει ρητή αναφορά στο σώμα της συνθήκης ούτε στο 212 (μόνο στα πρακτικά του COREPER, καθώς όταν συζητήθηκε η προσάρτηση των διαδικασιών του SAFE στο άρθρο 212 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) η κα Μέτσολα αντέδρασε έντονα και αυτό παρακάμφθηκε), ούτε στο 218 της ΣΛΕΕ, η λύση που πρόταξε η ελληνική κράτος και που μένει να αποδειχθεί αν θα γίνει δεκτή στην πράξη είναι αυτή της διασταλτικής ερμηνείας.

Δηλαδή, εξηγεί ότι αφού επικράτησε η ειδική πλειοψηφία, να αντιτάξουμε ότι ως διμερείς διεθνείς συμφωνίες, οι συμφωνίες μεταξύ ΕΕ – Τουρκίας πρέπει να ληφθούν με ομοφωνία (στο περιορισμοί του 218 που δεν αναφέρεται στην συνθήκη) και συνεπώς σε εκείνο το στάδιο να ασκήσουμε βέτο. Σε αυτό το σημείο τονίζει, ότι στη συνάντηση του Βερολίνου στις 13 Μαΐου, ο Γερμανός καγκελάριος αδιαφόρησε για το επιχείρημα της ελληνικής πλευράς, ότι εμφανώς απαιτείται υπογραφή συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Φυσικά, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να έχουμε πάντα υπόψιν μας, υπογραμμίζει πώς διατηρούμε το δικαίωμα βέτο για άλλες διαδικασίες και διαπραγματεύσεις. Από την πλευρά της ΕΕ ως δικλείδα ασφαλείας θεωρείται η αναφορά σε αποκλεισμό συμμετοχής σε εχθρικά κράτη. Καμία όμως δικλείδα δεν θα λειτουργήσει αυτομάτως, αν δεν την ενεργοποιήσει κάποιος και αυτή είναι ευθύνη της κυβέρνησης που φαίνεται να κωλυσιεργεί και να αντιμετωπίζει το ζήτημα παθητικά με επικοινωνιακή διαχείριση των εθνικών θεμάτων, καταλήγει.

Τι σηματοδοτεί η συμμετοχή της Τουρκίας στον κανονισμό SAFE

Σύμφωνα με την υποψήφια Δρ. Διεθνούς Δικαίου Λύδια Βενέρη, η συμμετοχή της Τουρκίας στον κανονισμό SAFE σηματοδοτεί την έμμεση, αλλά στρατηγικής σημασίας ένταξή της στον «σκληρό πυρήνα» της ΕΕ. Επίσης, ότι συντόμως θα συνδεθεί με αμυντικά προγράμματα με την ΕΕ και επιμέρους με χώρες-μέλη. Κατά την ίδια , δείχνει ότι η ΕΕ αισθάνεται ότι έχει χητεία την Τουρκία, η οποία και μεγάλες Ειδικές Δυνάμεις διαθέτει, και ισχυρότατο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα, ενώ εμφανίζεται σε ρόλο μεσαίας δύναμης σε πολλά μέτωπα, όχι μόνο περιμετρικώς των συνόρων της. Εκτιμά ότι μετά τον SAFE που ακολουθεί ο EDIP ο οποίος ανοίγει την πόρτα σε τρίτες χώρες (προς ένταξη, ή άλλες), και πάλι η Τουρκία θα επιλεγεί. Σε σημαντικό βαθμό, υποστηρίζει ότι τον δρόμο στην Τουρκία άνοιξε η χώρα μας, με τη Διακήρυξη των Αθηνών του 2023, διότι πλέον ο εταίροι μας μπορούν να λένε «αφού δώσατε τα χέρια, ποιο είναι το πρόβλημα;» «Η κράτος θα πρέπει ως απάντηση να παρουσιάσει τα προβλήματα που έχουμε με την Τουρκία, συνεπώς να κινηθεί σε διαφορετική κατεύθυνση από τη Διακήρυξη η οποία στην πράξη δεν εφαρμόζεται», καταλήγει.