Τα σοκαριστικά στοιχεία του δημογραφικού: Εξι κηδείες σε έναν μήνα... Κανένας γάμος εδώ και 25 χρόνια

Ο Θοδωρής Πασλής, σχολιάζοντας ποιες είναι οι ιδανικές συνθήκες για να κάνει οικογένεια αναφέρει ότι το οικονομικό αποτελεί βασικό παράγοντα. Δεν διστάζει μάλιστα να πει ότι αν η σύντροφός του τον πίεζε να κάνει παιδί, θα προτιμούσε να χαλάσει τη σχέση.

Την ίδια στιγμή, ο κτηνοτρόφος Κώστας Σακελλαρίου έχει να πάει σε γάμο στο χωριό όπου ζει "πολλά χρόνια". "Εχω να δω νύφη στο χωριό 40 χρόνια" αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Σοκάρουν τα στοιχεία 

Η μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μη αναστρέψιμη και μάλιστα με τάσεις εντατικοποίησης. Αυτή η νέα πραγματικότητα, όμως, αποτυπώνεται με δραματικό τρόπο σε πρόσφατη καταγραφή της Διεύθυνσης Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών για τα έτη 2022-2023. Σύμφωνα με αυτή, η χώρα μας καταλαμβάνει την τρίτη θέση στον ρυθμό μείωσης πληθυσμού, πίσω μόνο από την επί τρία χρόνια εμπόλεμη Ουκρανία και το νησιωτικό σύμπλεγμα του Τουβαλού, στη μέση του Ειρηνικού Ωκεανού, που λόγω της κλιματικής κρίσης κινδυνεύει με αφανισμό.

Ο πρόεδρος της ΕΛΣΤΑΤ, Αθανάσιος Θανόπουλος, αναφέρει ότι μεταξύ των δυο τελευταίων απογραφών υπάρχει μείωση του μόνιμου πληθυσμού της χώρας κατά 3,1%. 

Η Ελλάδα -όπως όλα δείχνουν- αλλάζει πρόσωπο – και γίνεται πιο… ώριμη, καθώς μόλις το 13,1% του πληθυσμού ανήκει στην ηλικιακή κατηγορία 0–14 ετών. Την ίδια στιγμή, ο κορμός της κοινωνίας, οι άνθρωποι που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία δηλαδή, συρρικνώνονται στο 63,6%. Από την άλλη, οι ηλικιωμένοι πληθαίνουν με το 23,3% του πληθυσμού -δηλαδή έναν στους τέσσερις- να ξεπερνά τα 65 έτη. Είναι προφανές, ότι η Ελλάδα γερνά, μπορεί όμως να ξαναγεννηθεί;

Η Ορνέλα Καπάη, η οποία είναι μητέρα, χαρακτηρίζει τη μητρότητα ένα μαγικό ταξίδι. Παρ' όλα αυτά, αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες όσον αφορά τις απαιτήσεις ενός παιδιού. Θέλει να κάνει κι άλλα παιδιά. Αλλά ζητάει στήριξη. Και από το κράτος. 

Η ιστορία κάθε γενιάς ξεκινά με μια γέννηση. Και κάθε γέννηση είναι μια αντανάκλαση των συνθηκών της κάθε εποχής. Έχουν αλλάξει άραγε οι ηλικίες, οι συνθήκες, τα “θέλω” των γονέων; Και πώς το βιώνει αυτό ένας γυναικολόγος στην πράξη, μέσα στις αίθουσες τοκετού;

Ο Παναγιώτης Ψαθάς, Γυναικολόγος, Ειδικός Γιατρός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, εκμυστηρεύεται πως αυτό που ακούει πιο συχνά από τις γυναίκες σχετικά με την απόκτηση ενός παιδιού είναι το "δεν έχουμε βοήθεια". Επίσης, ο ίδιος αναφέρει ότι οι περισσότερες γυναίκες επιλέγουν πια σε μεγαλύτερη ηλικία να κάνουν παιδιά. Οι περισσότερες έγκυες γυναίκες, περίπου το 75%, είναι από 35 μέχρι 40 ετών.

Κοινωνικές πιέσεις και η κουλτούρα των νέων 

Εδώ και λίγες εβδομάδες η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου, κρατά στην αγκαλιά το πρώτο της παιδί. Η προσωπική εμπειρία που έχει πλέον αποκτήσει ως νέα μητέρα δίνει στη Μαρία Βούσουλα μία ακόμα καλή αφορμή για να συζητήσει μαζί της το μείζον ζήτημα του δημογραφικού – το οποίο άλλωστε εμπίπτει στο χαρτοφυλάκιο της.

Η υπουργός έγινε μητέρα στα 37 της. Και όπως λέει, στην περίπτωσή της, ο λόγος που έγινε μητέρα σε αυτή την ηλικία είναι η κουλτούρα και η κοινωνική πίεση, "που σου λέει, κορίτσι μου, μόνο όταν βρεις κάποιον, ο οποίος σε καλύπτει απόλυτα, ως σύντροφος, ως σύζυγος, θα πεις, ξεκινάω μια οικογένεια. Να βρεις τον κατάλληλο."

Παράλληλα, η κα Μιχαηλίδου αναφέρει ότι οι νέοι έχουν στο μυαλό τους να κάνουν οικογένεια... το μεταθέτουν, όμως, χρονικά. Δηλαδή ο νέος μέχρι και 35 χρονών σκέφτεται ότι θέλει να έχει εμπειρίες. Σκέφτεται ότι προτιμά να πάει ένα ταξίδι για παράδειγμα.  

Εξι κηδείες σε έναν μήνα.. Κανένας γάμος εδώ και 25 χρόνια

Το Κρυονέρι Καρδίτσας αντανακλά τη δημογραφική κρίση ολόκληρης της χώρας. 

Ο 82χρονος κύριος Βασίλης έχει ζήσει όλη του τη ζωή εκεί. Ο κόσμος άρχισε να φεύγει από το χωριό μετά το 1967 γιατί δεν υπήρχαν δουλειές. "Ήθελαν να πάνε σε μεγαλύτερη πόλη. Ειδικά τα κορίτσια από εδώ, από τα χωριά, όλα ήθελαν να φύγουν, να πάνε προς τα κάτω."

Ο πατέρας Σεραφείμ αποκαλύπτει ότι έχει να κάνει γάμο εδώ και 25 χρόνια. Και βαφτίσια. Κάποτε έκανε 10 γάμους τον χρόνο και περίπου 15 βαφτίσεις. Τώρα πια, μόνο κηδείες... Εξι κηδείες σε έναν μήνα... 

Ο κύριος Βασίλης εκφράζει το παράπονό του: Μείναμε δέκα γέροι. Θα θέλαμε εδώ πολλές φωνούλες, πολλά παιδάκια να τρέχουν πάνω κάτω...

Από 30-35 παιδάκια, μόλις τέσσερα 

Ξεκίνησα από 30-35 παιδιά και αυτή τη στιγμή έχουμε μόλις τρία και ένα παιδί που λείπει σήμερα, τέσσερα λέει ο Βασίλης Παπουτσής, Προϊστάμενος Σχολικής Μονάδας Κρυονερίου. Του μοναδικού σχολείου της περιοχής του Δήμου Λίμνης Πλαστήρα.

"Σκοπός μας είναι να μην κλείσει το σχολείο. Δηλαδή να παραφράσουμε και τον Βίκτορα Ουγκώ που λέει ότι όταν ένα σχολείο ανοίγει, κλείνει μια φυλακή. Να μην συμβεί κάτι τέτοιο." λέει ο κ. Παπουτσής. 

Στο Νεοχώρι, το δημοτικό σχολείο έχει κλείσει εδώ και πολλά χρόνια. Ήταν ένα διθέσιο σχολείο και αυτή τη στιγμή λειτουργεί μόνο ως πολιτιστικό κέντρο. Στην περιοχή υπήρχε ένα ακόμη πενταθέσιο δημοτικό, το οποίο έχει επίσης κλείσει. Τα παιδιά, όσα έχουν απομείνει στην περιοχή, πηγαίνουν σχολείο στο Κρυονέρι Καρδίτσας.

Πρόγραμμα για να επιστρέψει ο κόσμος 

Όπως λέει ο Παναγιώτης Νάνος, Δήμαρχος Λίμνης Πλαστήρα, "Δεν είναι ότι μείνανε μόνο οι ηλικιωμένοι εδώ. Είναι ότι τα χωριά απώλεσαν την ταυτότητά τους." 

Το 2021 με αφορμή τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 ο Δήμος αποφάσισε να κάνει μια "ειρηνική επανάσταση", καλώντας τους ετεροδημότες να επιστρέψουν. "Το πρόγραμμα επιστροφής στην πατρίδα αποσκοπεί στο να έρθουν είτε ως συνταξιούχοι με τα εγγόνια τους, οι άνθρωποι που φύγανε νέα παιδιά και κάνανε τη ζωή τους στα αστικά κέντρα ή να έρθουν και νέοι άνθρωποι, τα εγγόνια, δηλαδή και τα παιδιά και τα εγγόνια των πρώτων μεταναστών, να κατοικήσουν στα χωριά των παππούδων τους, των πατεράδων τους και να δημιουργήσουν εδώ.  Σε αυτή την κατεύθυνση λοιπόν κάναμε και μια πρόσκληση και σε άλλους ανθρώπους που θα ήθελαν να ζήσουν στη Λίμνη Πλαστήρα. Ξέρω ότι είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, ωστόσο όμως είναι ελπιδοφόρο γιατί αυτή τη στιγμή που συζητάμε έχουμε δεχθεί 23 μηνύματα στο ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο" λέει ο Δήμαρχος.

Δήμαρχος δίνει 1.000 ευρώ ανά παιδί 

Υπάρχουν, όμως, και δήμοι που από ό,τι φαίνεται έχουν βάλει το δημογραφικό πολύ ψηλά στην ατζέντα τους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί ο Δήμος Προσοτσάνης, στη Δράμα, όπου τα τελευταία χρόνια οι δημότες που αποκτούν παιδί επιδοτούνται με 1.000 ευρώ, όπως λέει ο Δήμαρχος Θεόδωρος Αθανασιάδης. 

Από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη ο δείκτης γονιμότητας 

Ο δείκτης γονιμότητας μετρά τον μέσο αριθμό παιδιών που γεννά μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της ζωής της. Για να ανανεώνεται ο πληθυσμός φυσικά, χωρίς μετανάστευση, ο δείκτης πρέπει να είναι περίπου στα 2,1 παιδιά ανά γυναίκα. Ο δείκτης γονιμότητας αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα βρίσκεται στο 1,3 παιδιά/γυναίκα και παραμένει από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τον Βύρωνα Κοτζαμάνη, Διευθυντή Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών, Το παιδί στη χώρα μας κοστίζει πάρα πολύ, γύρω στις 10.000. Επομένως, για δύο παιδιά θα πρέπει να έχει κάποιος ένα υψηλό εισόδημα. 

Κάτι... αλλάζει στο χωριό Φουρνά

Στην ορεινή Ευρυτανία, το χωριό Φουρνά, βλέπει τους κατοίκους του χρόνο με τον χρόνο να λιγοστεύουν. Όπως συμβαίνει άλλωστε σε αρκετά χωριά της Ελλάδας... Κάτι όμως δείχνει να αλλάζει. Οι πρώτες πολύτεκνες οικογένειες έχουν ήδη εγκατασταθεί στο χωριό και έχουν αφήσει πίσω τους το άγχος της πόλης.

Μέσα από τη δυναμική πρωτοβουλία της εκπαιδευτικού Γιώτας Διαμαντή και του ιερέα Κωνσταντίνου Ντούσικου, το ορεινό χωριό της Ευρυτανίας άνοιξε τις πόρτες του σε νέες οικογένειες, προσφέροντας εργασία στους γονείς και δωρεάν στέγη, με στόχο ο Φουρνάς -που κάποτε αριθμούσε έως και 1.500 κατοίκους- να αποκτήσει και πάλι ζωή.

Μπορεί τελικά η πορεία της Ελλάδας προς τον δημογραφικό γκρεμό να αναστραφεί; Η απάντηση είναι, ναι – αρκεί να ληφθούν άμεσα εκείνα τα μέτρα που πρωτίστως θα νικήσουν τον φόβο των νέων που επιθυμούν να δημιουργήσουν οικογένεια, εξασφαλίζοντας τους συνθήκες ασφάλειας σε επαγγελματικό, οικονομικό αλλά και ψυχολογικό επίπεδο. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι οι σημερινοί 30άρηδες και 40άρηδες φέρουν ακόμα το τραύμα της αβεβαιότητας – κληροδότημα μίας βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν στην αυγή της ενήλικης ζωής τους. Και αν η εικόνα των πυκνοκατοικημένων αστικών κέντρων συχνά μας αποπροσανατολίζει, πρέπει να θυμόμαστε ότι Ελλάδα δεν είναι μόνο οι μεγαλουπόλεις. Είναι και οι κωμοπόλεις των ανέργων, είναι τα χωριά που σβήνουν ελλείψει ευκαιριών αλλά και υποδομών…

Η σιωπηλή αυτή κρίση ζητά επιτακτικά απαντήσεις. Το δημογραφικό είναι ένα εθνικό πρόβλημα με μακροπρόθεσμες συνέπειες, που απαιτεί στρατηγική αντιμετώπιση, μα κυρίως απαιτεί την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των νέων στη δυνατότητα τους να δημιουργήσουν στην Ελλάδα.