Θάλασσα Χωρίς Μέλλον; Η Κρίσιμη Στροφή της Ελλάδας στην Πρωτογενή Παραγωγή και Οικολογική Οικονομία

Η κλιματική αλλαγή, η απορρύθμιση των οικοσυστημάτων και η συσσώρευση ανθρωπογενών πιέσεων οδηγούν την αλιεία, τη θαλάσσια καλλιέργεια και την παράκτια γεωργία σε σταδιακή υποβάθμιση.

Οι αλλαγές είναι πολυδιάστατες: από τη μετατόπιση ιχθυοπληθυσμών σε ψυχρότερα νερά ως την εισβολή ξενικών ειδών που ανατρέπουν τις οικολογικές ισορροπίες.

Οι παραδοσιακοί παραγωγοί παρατηρούν με δισταγμός πως όσα γνώριζαν για τη θάλασσα, δεν ισχύουν πια. Και όμως, αυτή η κρίση δεν είναι μόνο απειλή· είναι και κάλεσμα για ξανακοίταγμα του τρόπου που σκεφτόμαστε τη σχέση μας με το περιβάλλον και την οικονομία.

Μέσα σε αυτή την πολλαπλή κρίση διαφαίνεται και μια σπάνια συγκυρία: η ευκαιρία για τη μεταγωγή σε ένα βιώσιμο, παραγωγικό και τεχνολογικά αναβαθμισμένο μοντέλο.

Η υδατοκαλλιέργεια, ήδη ισχυρός κλάδος στην Ελλάδα (2η σε εξαγωγές εντός Ε.Ε.), μπορεί να εξελιχθεί σε διεθνές σημείο αναφοράς. Οι θαλάσσιες καλλιέργειες μυδιών, οστρακοειδών και νέων ειδών έχουν χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον.

Η πρωτογενής παραγωγή δεν είναι μόνο ένας κλάδος της οικονομίας. Είναι φορέας πολιτισμού, τοπικής ταυτότητας, συλλογικής γνώσης. Η κατάρρευση αυτού του τομέα σημαίνει απογύμνωση της υπαίθρου, αποδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών και απώλεια εθνικής αυτάρκειας.

Οι επαγγελματίες της θάλασσας παλεύουν καθημερινά με μειωμένα αλιεύματα, καταστροφικά καιρικά φαινόμενα και αβεβαιότητα για το αύριο. Οι νεότεροι διστάζουν να συνεχίσουν μια δραστηριότητα που δεν προσφέρει σταθερότητα, υποστήριξη ή προοπτική.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πολιτεία καλείται να παίξει αποφασιστικό ρόλο — όχι μόνο ως ρυθμιστής, αλλά ως στρατηγικός εγγυητής μιας δίκαιης μετάβασης σε μια νέα εποχή βιώσιμης παραγωγής. Το μέλλον του πρωτογενούς τομέα δεν μπορεί να αφεθεί στους νόμους της αγοράς ή στα κριτήρια του βραχυπρόθεσμου κέρδους.

Η οικολογική κρίση που βιώνουμε δεν είναι κάτι που θα «περάσει». Είναι μια μόνιμη μεταβολή των όρων του φυσικού κόσμου, και ως τέτοια, απαιτεί ριζικές λύσεις. Ο σχεδιασμός για το αύριο δεν μπορεί να βασίζεται σε αποσπασματικές πολιτικές ή εφήμερα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Αντιθέτως, απαιτεί εθνική στρατηγική, επιστημονικά θεμελιωμένη, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Χρειαζόμαστε συστήματα που να ενισχύουν την ανθεκτικότητα της παραγωγής, να προστατεύουν τα οικοσυστήματα και να ενσωματώνουν την τοπική γνώση.

Απαιτείται νέα παιδεία παραγωγής, που να συνδυάζει την τεχνολογία με τη σοφία των κοινοτήτων που ζουν με τη θάλασσα επί γενιές. Η καινοπραγία πρέπει να συναντήσει την παράδοση, όχι να την ακυρώσει.

Το ερώτημα που τίθεται πια δεν είναι αν μπορούμε να σώσουμε την πρωτογενή παραγωγή της θάλασσας. Είναι αν μπορούμε να την ξαναφανταστούμε.

Η Ελλάδα έχει όλα τα χαρακτηριστικά να αναδειχθεί σε πρότυπο χώρας που επανεκκινεί τον πρωτογενή τομέα με σεβασμό στο περιβάλλον και όραμα για την οικονομία του μέλλοντος.

Το αν θα αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία ή αν θα παραμείνουμε θεατές της παρακμής, θα εξαρτηθεί από τη βούληση όλων μας: πολιτείας, κοινωνίας, παραγωγών και πολιτών. Η θάλασσα υπήρξε για την Ελλάδα πηγή ζωής, πολιτισμού και προόδου. Ας μην την αφήσουμε να γίνει ο καθρέφτης της αδυναμίας μας να προστατεύσουμε ό,τι έχει πραγματική αξία.

Ο Δημήτρης Πάφρας είναι Υποψήφιος διδάκτωρ Θαλάσσιας Βιολογίας.