Το πανίσχυρο όπλο στα χέρια του πληγωμένου Ιράν: Τα Στενά του Ορμούζ και ένας πετρελαϊκός εφιάλτης

Η επίθεση του Ισραήλ κατά στρατιωτικών και πυρηνικών στόχων στο Ιράν αναζωπυρώνει τον πιο ανησυχητικό φόβο των παγκόσμιων αγορών ενέργειας: το ενδεχόμενο η Τεχεράνη να απαντήσει με την «πυρηνική» της επιλογή – το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.

Πρόκειται για έναν από τους πιο κρίσιμους πετρελαϊκούς διαύλους στον πλανήτη, απ’ όπου διέρχεται σχεδόν το ένα τρίτο των παγκόσμιων θαλάσσιων εξαγωγών πετρελαίου, περίπου 20 εκατ. βαρέλια την ημέρα.

Αν και η πιθανότητα ενός πλήρους αποκλεισμού θεωρείται χαμηλή από τους περισσότερους ειδικούς, η γεωπολιτική ένταση έχει ήδη αποτυπωθεί δραματικά στις τιμές: το Brent εκτινάχθηκε προς στιγμήν ακόμη και πάνω και από τα $78/βαρέλι — στη μεγαλύτερη ενδοσυνεδριακή άνοδο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Μια σπάνια απειλή, ένας κοινός εφιάλτης

Το Ιράν έχει απειλήσει στο παρελθόν να κλείσει τα Στενά — πιο πρόσφατα το 2018, με φόντο την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά. Είχε προηγηθεί ανάλογη ρητορική το 2011-2012. Όμως ποτέ δεν υλοποίησε αυτή την απειλή.

Γιατί; Διότι, όπως εξηγεί στο CNBC ο αναλυτής Anas Alhajji, «οι φίλοι του Ιράν θα υποφέρουν. Και ίσως περισσότερο από τους εχθρούς του».

Η Κίνα, ο μεγαλύτερος πελάτης του ιρανικού πετρελαίου, εισάγει περίπου το 75% των εξαγωγών του. Μια διακοπή στον διάδρομο αυτό δεν θα πλήξει μόνο τη Δύση, αλλά και την ίδια την Τεχεράνη. 

Η Ellen Wald, συνιδρύτρια της Washington Ivy Advisors, είναι ακόμη πιο ξεκάθαρη: «Δεν υπάρχει μόνο κέρδος για το Ιράν στο να κλείσει τα Στενά, αλλά και ζημιά. Γιατί οι εμπορικές ροές του ίδιου του Ιράν εξαρτώνται από αυτά». Παράλληλα, τονίζει πως η ύπαρξη εναλλακτικών διαύλων από τα ΗΑΕ και το Ομάν κάνει τον πλήρη αποκλεισμό πρακτικά αδύνατο.

Οι επισημάνσεις αυτές, ωστόσο, στηρίζονται στην υπόθεση ότι η Τεχεράνη και ο ανώτατος ηγέτης της Αλί Χαμενεΐ θα δράσουν…ορθολογικά. Η ίδια υπόθεση έκανε πολλούς αναλυτές να οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι ο Νετανιάχου δεν θα επιχειρήσει ποτέ πλήγμα σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις χωρίς την άμεση στήριξη των ΗΠΑ.

Επιπλέον υπάρχει και ένα πραγματικό ρίσκο, όπως επισημαίνει η Helima Croft της RBC Capital Markets, που δεν είναι άλλο από τις επιλεκτικές επιθέσεις σε πετρελαιοφόρα, παρεμβολές στη ναυσιπλοΐα και τοποθέτηση ναρκών. Σε τέτοια σενάρια, οι αγορές αντιδρούν με έντονη νευρικότητα και έντονο risk premium.

Ήδη, κορυφαίοι ναυλομεσίτες και εταιρείες όπως η Frontline γίνονται πιο διστακτικοί ως προς τη δρομολόγηση πλοίων στον Περσικό Κόλπο. Όπως δήλωσε στο Bloomberg o CEO της Frontline, Lars Barstad, η εταιρεία τηρεί «εξαιρετικά επιφυλακτική στάση» μετά τις ισραηλινές επιθέσεις.

Επίθεση σε τάνκερ στα Στενά του Ορμούζ (φωτογραφία αρχείου)

Ένα σοκ στις αγορές, με άρωμα 2019

Ακόμη ένα σενάριο που παίζει δυνατά είναι το Ιράν να επιχειρήσει πλήγμα σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της περιοχής, ανάβοντας έτσι φωτιές στην αγορά ενέργειας χωρίς καν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Η ανάμνηση του χτυπήματος στις εγκαταστάσεις της Aramco το 2019, που πιστώθηκε σιωπηρά στο Ιράν, επανέρχεται.

Εάν υπάρξει ανάλογο χτύπημα στις υποδομές της Σαουδικής Αραβίας ή του Ιράκ, οι τιμές θα μπορούσαν να εκτοξευθούν εκτός ελέγχου.

Η JPMorgan Chase εκτιμά ότι σε περίπτωση αποκλεισμού των ροών μέσω Ορμούζ ή γενικευμένης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή, το πετρέλαιο μπορεί να φτάσει στα $130 το βαρέλι.

Ο Τραμπ και η Σαουδική Αραβία

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διαμηνύει μέσω Truth Social ότι «το Ιράν έχει μία τελευταία ευκαιρία για συμφωνία», απειλώντας με «ακόμα πιο σφοδρά χτυπήματα». Την ίδια ώρα, δεν αποκλείεται να στραφεί στα Στρατηγικά Πετρελαϊκά Αποθέματα (SPR), που βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα — περίπου 400 εκατ. βαρέλια, από 727 εκατ. σε πλήρη δυναμικότητα. Ωστόσο, ο ίδιος έχει επικρίνει την «αιμορραγία» του αποθέματος επί Μπάιντεν.

Η Σαουδική Αραβία καταδίκασε την ισραηλινή επίθεση, αλλά μπορεί να δεχθεί έντονη πίεση από την Ουάσινγκτον να ενεργοποιήσει επιπλέον παραγωγική δυναμικότητα, ώστε να περιοριστεί η άνοδος των τιμών. Ο OPEC+, στον οποίο ανήκει και το Ιράν, διατηρεί περίσσεια προσφορά, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται σε κράτη του Κόλπου – κοντά στη γραμμή φωτιάς.

Η Κίνα, από την άλλη, ενδέχεται να παίξει ανασχετικό ρόλο: ως ο βασικότερος εμπορικός εταίρος του Ιράν, έχει στρατηγικό συμφέρον να παραμείνει ανοικτός ο διάδρομος των Στενών και να μη διογκωθούν περαιτέρω οι ενεργειακές τιμές.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι, καθώς η σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν απειλεί να διευρυνθεί, το στενό πέρασμα των 50 χλμ. ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και τη θάλασσα του Ομάν μετατρέπεται σε γεωπολιτική κόψη ξυραφιού.

Διαβάστε ακόμη:

→Συναγερμός στη ναυτιλιακή βιομηχανία λόγω της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν