H NASA κατέγραψε δύο ηλιακές εκλείψεις σε μία ημέρα

Στις 25 Ιουλίου 2025, το Ηλιακό Παρατηρητήριο Δυναμικής (SDO) της NASA —το «μάτι» μας στον Ήλιο— παρακολούθησε δύο ξεχωριστές εκλείψεις μέσα στην ίδια ημέρα, καθώς τόσο η Σελήνη όσο και η Γη παρεμβλήθηκαν διαδοχικά ανάμεσα στον Ήλιο και το διαστημικό τηλεσκόπιο.

Το SDO βρίσκεται σε γεωσύγχρονη τροχιά πάνω από τη Βόρεια Αμερική και παρατηρεί συνεχώς τη δραστηριότητα του Ήλιου: ηλιακές κηλίδες, εκλάμψεις και εκτινάξεις μάζας. Ωστόσο, την Παρασκευή η αποστολή του διακόπηκε προσωρινά δύο φορές. Η πρώτη διακοπή σημειώθηκε γύρω στις 2:40 UTC (ξημερώματα Παρασκευής ώρα Ελλάδας), όταν η Σελήνη πέρασε μπροστά από τον Ήλιο, καλύπτοντας έως και 62% του ηλιακού δίσκου στο μέγιστο σημείο. Το φαινόμενο διήρκεσε περίπου μία ώρα και παρατηρήθηκε μόνο από την προοπτική του SDO στο διάστημα — ένα μοναδικό μερικό ηλιακό φαινόμενο χωρίς ορατότητα από τη Γη.

Αυτού του είδους τα περάσματα συμβαίνουν κοντά στη Νέα Σελήνη, όταν η Γη, η Σελήνη και ο Ήλιος ευθυγραμμίζονται, και εξαρτώνται από την ακριβή θέση του SDO και την κλίση της σεληνιακής τροχιάς. Ήταν η τέταρτη φορά από τον Απρίλιο που το SDO καταγράφει σεληνιακό πέρασμα, αλλά αυτή ήταν η πιο εκτεταμένη του έτους μέχρι στιγμής. Λίγες ώρες αργότερα, ήρθε η σειρά της Γης να «κρύψει» τον Ήλιο, καθώς το διαστημόπλοιο πέρασε πίσω από τον πλανήτη μας από περίπου 6:30 έως 8:00 UTC. Σε αντίθεση με το απόλυτο περίγραμμα της Σελήνης, η Γη προκαλεί ένα πιο ασαφές, «θαμπό» σκοτάδι στις εικόνες του SDO, λόγω της διάθλασης από την ατμόσφαιρα.

Το SDO περνά δύο φορές τον χρόνο από εποχές εκλείψεων, και αυτή είναι η 31η από την εκτόξευσή του το 2010. Η τρέχουσα περίοδος ξεκίνησε στις 10 Ιουλίου και θα ολοκληρωθεί στις 7 Αυγούστου. Όμως, η 25η Ιουλίου ήταν η πρώτη φορά φέτος που το SDO κατέγραψε και σεληνιακή και γήινη έκλειψη την ίδια ημέρα — μια σπάνια συγκυρία για έναν δορυφόρο που βλέπει τον Ήλιο χωρίς διακοπή σχεδόν όλο τον χρόνο.

Σε κάθε περίπτωση, η ταυτόχρονη παρατήρηση δύο ηλιακών εκλείψεων μέσα στην ίδια ημέρα από το διαστημικό παρατηρητήριο SDO (Solar Dynamics Observatory) της NASA αποτελεί σπάνιο και εντυπωσιακό φαινόμενο, που έχει ιδιαίτερη σημασία για την ηλιακή φυσική και την κατανόηση της θέσης μας στο Διάστημα. Η διπλή αυτή «απόκρυψη» επιβεβαιώνει με εντυπωσιακό τρόπο την ακρίβεια των τροχιακών μοντέλων που χρησιμοποιεί η NASA και λειτουργεί ως φυσικό «τεστ» για την τεχνολογία του δορυφόρου.

Η παρουσία της Σελήνης και της Γης μπροστά από τον Ήλιο επιτρέπει στους επιστήμονες να ελέγχουν την ευαισθησία, την αντίθεση και την απόδοση των καμερών του SDO χωρίς την ισχυρή ηλιακή ακτινοβολία να επηρεάζει τις μετρήσεις. Παράλληλα, οι εκλείψεις αποτελούν υπενθύμιση της σημασίας της αδιάλειπτης παρακολούθησης της ηλιακής δραστηριότητας. Το SDO έχει αποστολή να καταγράφει ηλιακές εκλάμψεις, μαγνητικά φαινόμενα και εκτοξεύσεις σωματιδίων που μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά τη Γη, προκαλώντας διακοπές GPS, προβλήματα σε δορυφόρους ή ηλεκτρικά δίκτυα.

Όταν για λίγες ώρες χάνεται το οπτικό του πεδίο, δημιουργούνται στιγμιαία «τυφλά σημεία» στον έλεγχο του διαστημικού καιρού. Το γεγονός ότι μέσα σε μία ημέρα τόσο η Σελήνη όσο και η ίδια η Γη κάλυψαν τον Ήλιο από την οπτική γωνία του SDO είναι ένα σπάνιο γεγονός που συμβαίνει λόγω της ιδανικής ευθυγράμμισης των τροχιών. Παράλληλα, αποτελεί μια δυναμική υπενθύμιση ότι όλοι οι ουράνιοι σχηματισμοί βρίσκονται σε συνεχή κίνηση, αλληλεπιδρούν και επιβεβαιώνουν την πολυπλοκότητα και ακρίβεια της ουράνιας μηχανικής.

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, το φαινόμενο αυτό δεν έχει μόνο επιστημονική αλλά και φιλοσοφική αξία: αναδεικνύει πόσο στενά συνδεδεμένοι είμαστε με τα κοσμικά φαινόμενα, ακόμη κι αν δεν τα αντιλαμβανόμαστε με γυμνό μάτι από τη Γη.