Οι εικαστικές «εκρήξεις» ενός εμβληματικού της κουλτούρας του δρόμου

5 hours ago 2

Jean-Michel BASQUIAT, Untitled (Fly Weight), 1981 | © Estate of Jean-Michel Basquiat. Licensed by Artestar, New York

Αυτοδίδακτος, τολμηρός, παιχνιδιάρης, απόλυτα ελεύθερος και αντισυμβατικός, ο Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, ένας ακόμα σπουδαίος καλλιτέχνης του καταραμένου «κλαμπ 27» (εκεί ανήκουν όσα ταλέντα πέθαναν σε αυτή την ηλικία), το «τρομερό παιδί» της νεοϋορκέζικης εικαστικής σκηνής της δεκαετίας του ’80, που εξακολουθεί να εκπροσωπεί τη νεανική αστική κουλτούρα σε όλο τον κόσμο, σχεδόν 40 χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του.

Η σύντομη ζωή του, συνταρακτική. Γεννημένος το 1960 στο Μπρούκλιν, σε ηλικία 17 ετών θα φύγει από το σπίτι του για να ζήσει στους δρόμους της Νέας Υόρκης, όπου βρίσκει διέξοδο στην τέχνη. Ζωγραφίζει με σπρέι στους τοίχους υπογράφοντας ως SAMO (same old shit), παρέα με τον Al Diaz. Η ένταση και το αναγνωρίσιμο ύφος της δουλειάς του τον κάνουν να ξεχωρίσει, ενώ αντλεί έμπνευση από την τζαζ, τη μαύρη ιστορία, την pop κουλτούρα, την ιατρική εικονογράφηση, ασφαλώς και από τη Νέα Υόρκη.

Η συμμετοχή του στην ομαδική έκθεση «New York/New Wave», στο MoMA PS1, το 1981, θα αποτελέσει καθοριστική στιγμή στην πορεία του, καθώς του ανοίγει τις πόρτες διεθνώς. Μέσα σε λίγα χρόνια, συμμετέχει στη Documenta 7, στο Κάσελ της Γερμανίας, ως ο νεότερος καλλιτέχνης που έχει προσκληθεί ποτέ στην έκθεση, γίνεται εξώφυλλο των New York Times και συνεργάζεται με το είδωλό του, τον Aντι Γουόρχολ.

Το έργο του που συνδυάζει το προσωπικό με το πολιτικό, το ποιητικό με το αυθόρμητο συνεχίζει να εκτίθεται σε όλο τον κόσμο να επανερμηνεύεται και να συνομιλεί με το σήμερα, όπως αποδεικνύουν μεγάλες εκθέσεις, όπως αυτή του Fondation Louis Vuitton το 2019. Στην Ελλάδα για πρώτη φορά έχουμε την ευκαιρία να δούμε τη δουλειά του, χάρη στη συνεργασία της γκαλερί του Πειραιά The Intermission με την Galerie Enrico Navarra, που εγκαινίασαν την έκθεση «Untitled». Είναι ο τίτλος που ο Μπασκιά είχε βάλει σε ένα έργο του 1983 και αντιπροσωπεύει τη στάση ζωής του, καθώς δεν ήθελε να ενταχθεί σε κατηγορίες.

Η έκθεση περιλαμβάνει μια σειρά από έργα χαρακτηριστικά της σύντομης πορείας του από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως το 1987 και δεν είναι απλώς μια αναδρομή, όπως επισημαίνουν οι διοργανωτές, αλλά επιδιώκει να φωτίσει τις πολλαπλές πλευρές ενός καλλιτέχνη που βρέθηκε δυο βήματα μπροστά από την εποχή του: «Ξορκίζει και παράλληλα προκαλεί το χάος κάνοντας πειραματισμούς με διαφορετικά μέσα και ευφυείς εναλλαγές ανάμεσα στη ζωγραφική και το σχέδιο, από το κείμενο και την ποίηση στον πολιτικό σχολιασμό, κι από την ποπ κουλτούρα στην αρχαιότητα. Οι δρόμοι της Νέας Υόρκης ηλεκτρίζουν τη φαντασία του, η Αρχαία Ελλάδα το ίδιο, η βίαιη σάτιρα των Looney Tunes, το χρηματιστήριο, η πολιτική, η ιστορία, η τηλεοπτική υστερία της εποχής Ρέιγκαν. Κι όλα αυτά, οι δημιουργικές εμμονές του, σε ένα ενιαίο, εσωτερικά εκρηκτικό σύμπαν».

Ο Μπασκιά ξεδίπλωνε το μυαλό του στον καμβά, στο χαρτί, οπουδήποτε, χρησιμοποιεί έντονες χρωματικές πινελιές, σκίτσα, κείμενα, σύμβολα, hip hop ρίμες, την κλασική κορόνα του και τα συνδέει με τρόπο αναπάντεχο σε συνθέσεις που αποπνέουν μια παιδικότητα, –υπήρξε πάντα το ζητούμενο του «να ζωγραφίζει σαν παιδί»– για να υπαγορεύσει κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα.

Στην έκθεση «Untitled» ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με μερικά πρώιμα σχέδια. Σκιαγραφεί συλλογικά συναισθήματα και προσωπικά βιώματα, όπως το τροχαίο ατύχημα που τον ανάγκασε να χειρουργηθεί σε ηλικία 7 ετών. Το Untitled (Portrait of Joe Louis) του 1982 είναι φόρος τιμής στον θρυλικό πυγμάχο πρωταθλητή που έγινε και εμπορεύσιμο είδωλο, μια υπενθύμιση ότι η δόξα και το χρήμα είναι εξίσου άγρια παιχνίδια. Εμπόρευμα θεωρεί και την υπογραφή του ο Μπασκιά σχεδιασμένη σε ένα κομμάτι χαρτί που εκτίθεται επίσης.

Το έργο Untitled (Alice in Wonderland, 1983) είναι σαν μια ψυχεδελική ανασύσταση του κλασικού παραμυθιού του Λιούις Κάρολ στην ομορφιά και την τρέλα της Νέας Υόρκης. Το Western Kid (1981) είναι ένα από τα πιο σύντομα αλλά αιχμηρά κείμενα του Μπασκιά: «Σχόλιο για την αμερικανική μυθολογία, την παρερμηνεία της ιστορίας και το κωμικοτραγικό θέατρο του κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό της πρόθεσής του να στηλιτεύσει τον ρατσισμό εκθέτοντας σκηνές από τον αγώνα επιβίωσης των μειονοτήτων στην Αμερική, όπως της αφρο-αμερικανικής κοινότητας. Ενός αγώνα που τον έχει επηρεάσει προσωπικά, ξεκινώντας από τις περιπέτειες της οικογένειάς του καθώς ο πατέρας του κατάγεται από την Αϊτή και η μητέρα του από το Πουέρτο Ρίκο».

Η έκθεση «Untitled» προτείνει μια ανοιχτή ανάγνωση του έργου του επιδραστικού καλλιτέχνη, σαν εμπειρία. Σε αυτό θέλει να συμβάλλει και λάθη ο σχεδιασμός του εκθεσιακού χώρου από το αρχιτεκτονικό γραφείο Kois Associated Architects, που ενισχύει τη δυναμική του έργου του Μπασκιά και αναδεικνύει τον διαλογικό χαρακτήρα της έκθεσης με τον αστικό και βιομηχανικό ιστό του Πειραιά.

ℹ️ Jean-Michel Basquiat: Untitled | theintermission.art | Διάρκεια έκθεσης: Εως 2 Αυγούστου. Εγκαίνια: Πέμπτη 22 Μαΐου, 6-9 μ.μ. | Πολυδεύκους 37Α, 185 45 Πειραιάς | Ωρες λειτουργίας: Τετάρτη - Σάββατο, 12-8 μ.μ.

Δείτε όλο το άρθρο