Στη δίνη τεράστιας θεσμικής κρίσης

Ηταν μέσα Απριλίου όταν δημοσιεύσαμε τη διαμαρτυρία μελών του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών γιατί για πρώτη φορά στα πανεπιστημιακά χρονικά είχε ζητηθεί από τη διεύθυνση προσωπικού της σχολής να δοθούν τα ονόματα των καθηγητών που είχαν απεργήσει στις 9 Απριλίου ώστε να υπάρξει η -προβλεπόμενη από τον νόμο μεν, αλλά εθιμικά μη εφαρμόσιμη- περικοπή ημερομισθίου. Μετά τον θόρυβο που προκλήθηκε η πρύτανης της ΑΣΚΤ, Ερατώ Χατζησάββα, δήλωσε άγνοια για το περιστατικό, αποδίδοντάς το σε αυθαίρετη πρωτοβουλία υπαλλήλου. Τα μέλη ΔΕΠ πάλι ήταν πεπεισμένα ότι επρόκειτο «για εκδικητική πράξη που στοχεύει στην αποδυνάμωση του συνδικαλιστικού κινήματος».

Η πεποίθησή τους πήγαζε προφανώς από τη συνολικότερη συμπεριφορά της κ. Χατζησάββα από τον Οκτώβριο του 2023 που αναδείχθηκε από τις πρυτανικές εκλογές της σχολής η (πρώτη γυναίκα) πρύτανης της ΑΣΚΤ έως και σήμερα που πολλοί καθηγητές και φοιτητές λένε ότι δεινοπαθούν, μιλώντας για πρωτοφανές «κλίμα τρομοκρατίας» και γενικώς για μια καθημερινότητα η οποία επ' ουδενί συμβαδίζει με τον ρόλο και την αποστολή μιας εμβληματικής σχολής καλλιτεχνικής δημιουργίας και ελεύθερου πνεύματος.

Ούτως ή άλλως κάποια από αυτά έχουν δημοσιοποιηθεί. Μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο το διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΣΔΕΠ) της ΑΣΚΤ συναντήθηκε με την Εκτελεστική Γραμματεία της της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΠΟΣΔΕΠ) «προκειμένου να ενημερώσει για τα σοβαρά θεσμικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το ίδρυμα. Σύμφωνα με την ενημέρωση του Συλλόγου, η ΑΣΚΤ βρίσκεται σε θεσμική κρίση, που οφείλεται τόσο στον νέο νόμο για τα ΑΕΙ όσο και στις πρακτικές της πρυτανικής αρχής». Τα κρίσιμα ζητήματα που έθεσε το Δ.Σ. υπόψη της ΠΟΣΔΕΠ αφορούν, όπως γράφτηκε: α) Αναστολή λειτουργίας τεσσάρων εργαστηρίων χωρίς προηγούμενη διαβούλευση στη γενική συνέλευση του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών, β) Ελλειψη διαφάνειας, η οποία πλήττει τη διοικητική και εκπαιδευτική λειτουργία του ιδρύματος, γ) Διοικητικά προβλήματα και αυταρχισμός, σύμφωνα με καταγγελίες του Συλλόγου Διοικητικού Προσωπικού, δ) Καθυστερήσεις στις εξελίξεις των μελών ΔΕΠ και στις διαδικασίες εκλογών, γεγονός που επηρεάζει την εκπαιδευτική διαδικασία και ε) Ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ζητήματα, που αποδίδονται σε κακούς χειρισμούς της διοίκησης την τελευταία δεκαετία.

Ερατώ Χατζησάββα

Την κακή εντύπωση για την κατάσταση που επικρατεί λόγω της διοίκησης της Κύπριας εικαστικού και καθηγήτριας κ. Χατζησάββα στη σχολή αλλά και τον φόβο που έχουν αυτόν τον καιρό αρκετοί διδάσκοντες και φοιτητές αλλά και μέλη του διοικητικού προσωπικού για τη δυσμενή τους αντιμετώπιση εάν διαμαρτυρηθούν επωνύμως, επιβεβαιώνει το γεγονός ότι όταν επιχειρήσαμε να διερευνήσουμε δημοσιογραφικά τι συμβαίνει, οι πηγές μας θέλησαν να μοιραστούν γεγονότα και εμπειρίες μαζί μας, το όνομά τους όμως να μη δημοσιευτεί - παραμένοντας στη διάθεση της εφημερίδας. Και είναι σεβαστό. Οι ίδιοι όμως παραθέτουν και τεκμηριώνουν τις καταγγελίες τους για «συστηματικές παραβιάσεις της νομιμότητας», διοικητικές και οικονομικές παρεκτροπές, αυθαίρετη αναστολή λειτουργίας εργαστηρίων, πλήθος αναπομπών, υπονόμευση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και άκρατο αυταρχισμό στα όρια της σοβαρής «επαγγελματικής παρενόχλησης». Με δυο λόγια περιγράφουν μια πρυτανική αρχή που κάνει ό,τι θέλει, χωρίς να δίνει λόγο ούτε καν στα αρμόδια όργανα. Κι αυτό ενώ ο δικός της διορισμός έχει μελανά σημεία.

Τι εννοούμε; Κατ' αρχάς η κ. Χατζησάββα, που προτού να εκλεγεί πρύτανης (10/2023) είχε διατελέσει πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών της σχολής (2020-2023), έχει στο ενεργητικό της δύο αποφάσεις καταλογισμού συνολικού ποσού 41.034,88 ευρώ ως διοικητικού προστίμου «λόγω αθέτησης υποχρέωσης υπηρεσίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» και «κακόπιστης είσπραξης αποδοχών»! Τα τεκμήρια μπορεί να τα εντοπίσει εύκολα κάποιος από τις αναρτημένες στη Διαύγεια σχετικές αποφάσεις (1863/2016 και 1063/2021) του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Επίσης, όπως μας διαβεβαιώνουν οι πηγές μας, ενώ εκκρεμούσε σε βάρος της το πειθαρχικό παράπτωμα κατά του Δημοσίου, ουδέποτε ενημερώθηκαν γι' αυτό τα αρμόδια για την εκλογή της όργανα της ΑΣΚΤ. Πόσο νόμιμο και πόσο ηθικό είναι ένας άνθρωπος που του έχει καταλογιστεί «κακόπιστη είσπραξη αποδοχών», σήμερα να ασκεί διοικητικό και πειθαρχικό έλεγχο στο προσωπικό της ΑΣΚΤ κι ακόμα χειρότερα να έχει διοριστεί από τον τέως υπουργό Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη μέλος του Πειθαρχικού Συμβουλίου που αποφασίζει για την... παραπομπή των πρυτάνεων;

Μελανά σημεία έχει όμως, φαίνεται, και το βιογραφικό που υπέβαλε η ίδια με την υποψηφιότητά της προκειμένου να εκλεγεί πρύτανης της ΑΣΚΤ. Εκεί λοιπόν ανέφερε ότι είχε απόσπαση από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στο Ζ' Εργαστήριο Ζωγραφικής της ΑΣΚΤ τις περιόδους 2000-2008 και 2010-2012. Αναρτημένες όμως στη Διαύγεια αποφάσεις για «Επιστροφή αποδοχών και πρόσθετων αποζημιώσεων εκπαιδευτικού λόγω αθέτησης υποχρέωσης υπηρεσίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» αναφέρουν σαφώς ότι από την κ. Χατζησάββα ζητείται η επιστροφή των καταβληθεισών πρόσθετων αποζημιώσεων για όλη τη διάρκεια της «εκπαιδευτικής της άδειας» καθώς και οι τακτικές αποδοχές που της καταβλήθηκαν «για το διάστημα από 1.9.2010 έως 31.8.2012». Δεν υπήρξε τέτοια απόσπαση, αλλά διετής εκπαιδευτική άδεια με αποδοχές. Συνεπώς; Κι όμως αυτό το βιογραφικό φέρεται να κατέθεσε η κ. Χατζησάββα και το 2023 στο πλαίσιο της κρίσης της κατά τις πρυτανικές εκλογές.

«Ευρύτητα» στην ανάγνωση του νόμου και στα έξοδα

Οι νόμοι και οι κανόνες μοιάζει ωστόσο να αντιμετωπίζονται με μια βολική ελαστικότητα από την πρύτανη της ΑΣΚΤ. Κι αυτό αποδεικνύουν και η οικονομική διαχείριση της σχολής επί των ημερών της και η επιλογή προσώπων για τη συγκρότηση των θεσμικών οργάνων. Ως προς το τελευταίο απόδειξη είναι το Συμβούλιο Διοίκησης της ΑΣΚΤ που επί των ημερών της διοίκησης της κ. Χατζησάββα συμπεριέλαβε ως εξωτερικά μέλη δύο καθηγητές που έχουν αφυπηρετήσει από άλλα Πανεπιστήμια της Ελλάδας, κατά παράβαση του νόμου 4957/2022 (άρθρο 8 παρ. 4) που ορίζει ρητά ότι: «Ως εξωτερικά μέλη δύνανται να επιλέγονται καθηγητές Πανεπιστημίων της αλλοδαπής, φυσικά πρόσωπα με ευρεία αναγνώριση ή συμβολή στον πολιτισμό, τις τέχνες, τα γράμματα ή τις επιστήμες, την οικονομία ή την κοινωνία, καθώς και εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών ή κοινωνικών εταίρων. Ενα (1) εκ των εξωτερικών μελών δύναται να προέρχεται από ομότιμους καθηγητές ή αφυπηρετήσαντα μέλη ΔΕΠ άλλων ΑΕΙ της ημεδαπής».

Ανάλογη ελαστικότητα έναντι των όσων ορίζει αυστηρά ένας νόμος φαίνεται να εφαρμόζεται και στην οικονομική διαχείριση. Οι πηγές μας μιλούν π.χ. για υπογραφή δύο πανομοιότυπων συμβάσεων συνολικού ποσού 70.000 ευρώ, την ίδια μέρα (5.11.2024), με τον ίδιο ανάδοχο, για όμοιο έργο. Μπορεί εύκολα να στοιχηματίσει κανείς την άποψη ότι πρόκειται για μέθοδο κατάτμησης του έργου ώστε να αποφευχθεί η διαγωνιστική διαδικασία και παραβίαση του νόμου που απαγορεύει άνω της μιας ανάθεσης στον ίδιο φορέα εντός του ίδιου οικονομικού έτους.

Ελαστικότητα και ανοχή επιδεικνύει όμως η πρύτανης και ως προς ορισμένα έξοδα που δεν συνάδουν ακριβώς με την εκπαιδευτική αποστολή. Για παράδειγμα, όπως μπορεί κανείς να δει στη Διαύγεια, αγορά κουρτινών και περσικού χαλιού για την πρυτανεία (10.130 ευρώ) ή «δημόσιες σχέσεις» (7.500 ευρώ). Κι επιπλέον ενώ η ΑΣΚΤ διαθέτει μόνιμο οδηγό και υπηρεσιακό αυτοκίνητο, η κ. Χατζησάββα το απασχολεί καθημερινά για τις προσωπικές μετακινήσεις της, με άλλο, εξωτερικό οδηγό όμως, που προέρχεται από ιδιωτική εταιρεία οδηγών η οποία πληρώνεται με χρήματα που προέρχονται από τον πενιχρό Ειδικό Λογαριασμό Ειδικών Κονδυλίων Ερευνας!

Αναστολή λειτουργίας τεσσάρων εργαστηρίων

Με μια παρόμοια συνειδησιακή ελαστικότητα θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι ακόμα κι αυτές οι παρατυπίες ή υπερβολές θα περνούσαν σε δεύτερη μοίρα αν το έργο της ήταν υποδειγματικό στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής αποστολής της ΑΣΚΤ. Είναι όμως έτσι;

Τον Σεπτέμβριο του 2024 το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος είχε καταγγείλει: «Σε αναστολή της λειτουργίας τεσσάρων εργαστηρίων της προχώρησε η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, υποχρεώνοντας τους φοιτητές να παρακολουθήσουν άλλα εργαστήρια προκειμένου να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Το Α', Β' και Ζ' εργαστήριο Ζωγραφικής καθώς και το Α' εργαστήριο Γλυπτικής παύουν να λειτουργούν "έως την εκλογή των νέων διευθυντών τους"». Η απόφαση για την αναστολή των εργαστηρίων μετά τη συνταξιοδότηση των διευθυντών τους είχε ληφθεί έναν μήνα νωρίτερα σε βάρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, παραβιάζοντας τα δικαιώματα των φοιτητών αλλά και τον νόμο που αναφέρεται μόνο σε «κατάργηση» (ή συγχώνευση ή μετονομασία) των εργαστηρίων και όχι σε «αναστολή λειτουργίας». 

Αυτή η απόφαση λήφθηκε δε χωρίς να ζητηθεί γνώμη της (καθ' ύλην αρμόδιας) γενικής συνέλευσης του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών, μόνο με απόφαση της Συγκλήτου όπου η σχετική πλειοψηφία εξασφαλίστηκε προσμετρώντας την πρυτανική ψήφο ως διπλή. Οι φοιτητές που παρακολουθούσαν τα εργαστήρια αναγκάστηκαν να γραφτούν σε νέα εργαστήρια ως «δεύτερο» τμήμα και να ταλαιπωρούνται. Εξίσου ταλαιπωρούνται όμως όσοι παρακολουθούν μαθήματα όπως αυτό της «περφόρμανς», που αν και απαιτεί κατάλληλο χώρο πραγματοποιείται στην αυλή της σχολής ή ακόμα και στο κυλικείο.

«Κλίμα εργασιακού εκφοβισμού»

Οσο για την πλήρωση των κενών θέσεων στο διδακτικό προσωπικό (όπως συμβαίνει και με τα εργαστήρια που «ανεστάλησαν» για λίγο ή και για πάντα) γίνεται με ρυθμούς χελώνας. Αντιθέτως ταχύτατα αντανακλαστικά επιδεικνύονται σε περιπτώσεις αναπομπών φακέλων υποψηφίων για εκλογή ή ακαδημαϊκή εξέλιξη, όπως μας είπαν αρκετοί, επικαλούμενοι περιπτώσεις αναπομπών κατά τον πρυτανικό έλεγχο της εξέλιξης του κοσμήτορα, ή δύο φορές μάλιστα του φακέλου εκλογής επίκουρης καθηγήτριας στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης.

Κοντά σε όλα αυτά το διοικητικό προσωπικό ζει σε «κλίμα εργασιακού εκφοβισμού», όπως μας λέει πηγή μας, επισημαίνοντας πως μέσα σε λίγους μήνες δώδεκα διοικητικοί υπάλληλοι παραιτήθηκαν «και αυτό είναι χαρακτηριστικό των πιέσεων που τους ασκούνται μεταξύ άλλων και για την επιτέλεση καθηκόντων πέραν αυτών που προβλέπει η εργασία τους. Για υπερωρίες ας μη μιλήσουμε καλύτερα». Εχει επίσης δημοσιοποιηθεί (εμείς π.χ. το διαβάσαμε σε σελίδα του διοικητικού προσωπικού του ΕΜΠ) ένα «χαρακτηριστικό παράδειγμα διοικητικής αυθαιρεσίας», όπως αναφέρεται, κάνοντας λόγο για την περίπτωση του οδηγού της ΑΣΚΤ με 37 έτη υπηρεσίας: «Από την κατηγορία ΔΕ Οδηγών στην οποία επί 37 χρόνια υπηρετεί ο συνάδελφος, η πρύτανης εξέδωσε πράξη, η οποία δημοσιεύθηκε και σε ΦΕΚ, με την οποία αλλάζει την ειδικότητά του από ΔΕ Οδηγών σε ΔΕ Οδηγών-Φυλάκων-Κλητήρων. Πέρα από το γεγονός ότι αυτή η αλλαγή δεν έγινε ούτε με αίτημα του συναδέλφου ούτε πέρασε από υπηρεσιακό συμβούλιο, δεν εμπίπτει ούτε καν στα προβλεπόμενα από το προσοντολόγιο του Δημοσίου! Ούτε λίγο ούτε πολύ η πρύτανης εφηύρε μια ειδικότητα για να την προσαρμόσει στα δικά της μέτρα!». Γι' αυτό παρενέβη το ανώτερο συνδικαλιστικό όργανο των διοικητικών υπαλλήλων των Πανεπιστημίων, που προκάλεσε με τη σειρά του την παρέμβαση του γ.γ του υπουργείου Εσωτερικών. Εκείνος με έγγραφο που απέστειλε στην ΑΣΚΤ επισήμαινε ρητά την παρανομία, η κ. Χατζησάββα όμως αρνήθηκε να συμμορφωθεί!